Ο αγώνας αξίζει!

Η ομιλία του Gianni Sbrogio τον Μάρτιο του 2006 στο πανεπιστήμιο της Πάντοβα αποτελεί μέρος ενός σεμιναρίου για τους εργατικούς αγώνες ενάντια στους θανάτους από αμίαντο. Εργάτες από το Porto Marghera και το Sesto San Giovanni ήταν παρόντες στο βήμα. Στην Ιταλία η χρήση αμιάντου απαγορεύτηκε μόλις το 1992 (στην γερμανία το 1993 και στη μεγάλη βρετανία το 1985). Οι θάνατοι εργατών από κακοήθες μεσοθηλίωμα, που αναπτύσσεται στα πλευρά, στο περιτόναιο ή στο περικάρδιο συνεχίζονται. Τα περιστατικά αναμένεται να κλιμακωθούν μεταξύ του 2010 και 2015. Αυτή η αρρώστια είναι δύσκολο να διαγνωσθεί έγκαιρα και είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρα. Οι εργάτες που η δουλεία τους σχετιζόταν με τον αμίαντο κατά τη δεκαετία του ’70 δούλευαν στα εργοστάσια Etenit, Breda (ναυπηγεία), στην κατασκευή τραίνων και στο πετροχημικό.

Θα ήθελα να σας διαβάσω μερικά αποσπάσματα από τα φυλλάδια που γράφαμε τότε. Νοέμβρης 1972, ανάλυση των εργασιακών συνθηκών στο εργοστάσιο:

“Από τις τελευταίες συναντήσεις των νέων τμημάτων στο πετροχημικό 2, προκύπτει ότι σε σύγκριση με την ήδη απελπιστικά κακή κατάσταση στο παλιό εργοστάσιο, οι συνθήκες είναι απαίσιες. Τα πάντα είναι δυνατό να βρίσκονται εκεί: κίνδυνοι υγείας, τεράστιος φόρτος εργασίας, θόρυβος και απολυταρχικές συνθήκες. Μια μικρή επισκόπηση πάνω στις εργασιακές συνθήκες στα νέα τμήματα:
TDI (παραγωγή φωσγενίου) :150 δηλητηριασμένοι εργάτες ήδη στο τέλος του 1972. Στο τμήμα CR ο θόρυβος και οι δονήσεις εξαιτίας των τεράστιων συμπιεστών είναι αφόρητα. Μετά από οχτώ ώρες εργασίας οι εργάτες χάνουν την αίσθηση της ισορροπίας.
Στο τμήμα DL, όπου παράγεται τετραχλωροαιθυλένιο, 70 άνθρωποι έχουν ήδη δηλητηριαστεί. Τον Αύγουστο, ένα σύννεφο χλωριδίου από το τμήμα CS, όπου χλωρίδιο και καυστική σόδα παράγονται με ηλεκτρόλυση, σκέπασε ολόκληρο το Porto Marghera.”

Η αυτόνομη συνέλευση του Porto Marghera έγραψε το 1974:

“Οι εργάτες δεν πάνε στο εργοστάσιο για να κάνουν έρευνα αλλά γιατί είναι αναγκασμένοι να πάνε. Η εργασία δεν είναι ένας τρόπος ζωής, αλλά η αναγκαιότητα να πουλάει κανείς τον εαυτό του ώστε να επιβιώσει. Παλεύοντας ενάντια στην εργασία, ενάντια στον εξαναγκασμό να πουλάμε τους εαυτούς μας, αμυνόμαστε ενάντια σε όλους τους κανόνες της κοινωνίας. Και παλεύοντας για λιγότερη δουλειά, τόση ώστε να μην πεθαίνουμε πια από δηλητηρίαση, παλεύουμε ενάντια στους κινδύνους της υγείας. Γιατί είναι καταστροφικό για την υγεία οποιουδήποτε να ξυπνάει κάθε πρωί και να πηγαίνει στη δουλειά, είναι επιβλαβές να διατηρείς τους εργασιακούς ρυθμούς, τις μεθόδους της παραγωγής, είναι επιβλαβής η εργασία σε βάρδιες, είναι επιβλαβές να γυρνάς σπίτι με έναν μισθό που σε αναγκάζει να επιστρέψεις στο εργοστάσιο την επόμενη μέρα.”

Και μετά, τον Μάρτιο του 1975, η επιτροπή ενάντια στην επιβλαβή για την υγεία παραγωγή έγραψε μια μπροσούρα και την εκτύπωσε μαζί με άλλες εργοστασιακές ομάδες, στην οποία ανάφεραν τον τοπικό πληθυσμό και τους εργάτες που είχαν προσβληθεί από τη διαρκή εκπομπή χλωριδίου του βινυλίου, ενός καρκινογόνου αερίου πάνω από όλες τις περιοχές του Marghera, του Μέστρε και της Βενετίας. Εκείνο τον καιρό εκπέμπονταν 4000 kgr ανά κάτοικο στο δήμο της Βενετίας.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το συνδικάτο ζήτησε περισσότερα χρήματα για τους εργάτες - ήθελε να λύσει αυτό το πρόβλημα μόνο μέσω των επιδομάτων ανθυγιεινής εργασίας. Ο κίνδυνος για την υγεία ήταν ήδη εμφανής και παραμένει ακόμα, αφού σε πολλά εργοστάσια δεν έχει επιλυθεί με κανένα τρόπο. Εμείς είπαμε ότι δεν μπορεί να γίνει έτσι. Δεν μπορείς απλά να παίρνεις λίγο περισσότερα χρήματα αφήνοντας τα πάντα όπως ήταν. Επινοήσαμε συνθήματα, με σκοπό να  βάλουμε το ερώτημα για το πως η δουλειά στο εργοστάσιο μπορεί να οργανωθεί με διαφορετικό τρόπο απ’ αυτόν που είμαστε αναγκασμένοι να υπομένουμε έως τώρα. Είπαμε: τέλος στο επίδομα ανθυγιεινής εργασίας και προσπαθήσαμε ανεξάρτητα να διερευνήσουμε πως μπορούμε να οργανωθούμε έτσι ώστε να περνάμε λιγότερο χρόνο στο εργοστάσιο.
Στο πετροχημικό οργανώθηκαν για τους εαυτούς τους σε διαφορετικές ώρες του ωραρίου με έναν πεισματάρικο, ακριβή και χειροπιαστό τρόπο έξω από το συνδικάτο και δίχως αυτό. Η δουλεία στο πετροχημικό, όπως συμβαίνει και σήμερα, ήταν οργανωμένη σε βάρδιες. Και με σκοπό να περνούν λιγότερο χρόνο στο εργοστάσιο οι εργάτες φτιάξανε ένα πλάνο με βάρδιες σαν μια μορφή αγώνα, αποτελούμενη από πέντε αντί για τέσσερις βάρδιες. Έτσι ώστε κάποιος έπρεπε να δουλέψει για 36 ώρες αντί για 40. Έτσι ο εργολάβος έπρεπε να βρει κι άλλους εργάτες μέσα στην εβδομάδα ώστε να συμπληρώσει τις κενές θέσεις εργασίας. Ο αγώνας αυτός συνεχίστηκε για αρκετό καιρό και έπειτα υποχώρησε. Σε άλλα εργοστάσια ήμασταν ικανοί να κερδίσουμε  μόνιμη μείωση του χρόνου εργασίας. Στο Ammi οι εργάτες στην παραγωγή ψευδαργύρου οργανώθηκαν και πίεσαν για 6 ώρες εργασίας αντί για 8, με τον ίδιο μισθό φυσικά.

 

Οι κοπάνες

Ένα άλλο ζήτημα που θέλαμε να υπερασπιστούμε τότε ήταν - και νομίζω ότι υπάρχει ακόμα και σήμερα - η αυθόρμητη εργατική στάση της κοπάνας. Για να προστατευτεί κάποιος από την ένταση της εργασίας, από τις ώρες εργασίας, από την επικινδυνότητα της υγείας και ενάντια στην ανυπόφορη οργάνωση της εργασίας, οι εργάτες έμεναν σπίτι με την δικαιολογία της αρρώστιας σαν μια αυθόρμητη μορφή άμυνας ενάντια στην επιβλαβή φύση της εργασίας. Σαν αυτόνομη συνέλευση εκδώσαμε μια μικρή μπροσούρα που εξηγούσε το πώς πρέπει να οργανωθούμε ώστε να μην τιμωρείται όποιος εργάτης κάνει κοπάνες. Ο εργολάβος και οι ασφαλιστικές εταιρείες έστελναν γιατρούς για να εξετάσουν εάν ο εργάτης ήταν όντως άρρωστος. Οργανώσαμε ενός είδους “κόκκινη βοήθεια” σαν ενός είδους πρόληψη απέναντι στην επιθετική δράση των αφεντικών ενάντια σ’ αυτόν τον αυθόρμητο αγώνα. Σ’ αυτή την ιστορία είχαμε την υποστήριξη λίγων συντρόφων δικηγόρων, που υπερασπίστηκαν δωρεάν κάθε εργάτη που “πιάστηκε” για κοπάνα. Προφανώς αυτοί ήταν αρκετά αμυντικοί αγώνες ενάντια στους κινδύνους της υγείας. Ήταν περισσότερο σημαντικό να αποφύγουμε πλήρως τους κινδύνους που προκαλούσε το εργοστάσιο στην υγεία. Γι’ αυτό, δια μέσου μιας τμηματικής επιτροπής, επικοινωνήσαμε με γιατρούς από την Πάντοβα. Σύντροφοι γιατροί από εκεί ανέλαβαν να κάνουν έρευνες στο εργοστάσιο και χρησιμοποιήσαμε αυτούς τους γιατρούς ώστε να ενημερώσουν τους εργάτες κάθε ειδικότητας για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στην δουλειά τους. Το αίτημά μας ήταν: κλείσιμο του εργοστασίου, αναδιάρθρωση του σύμφωνα με τα υψηλότερα τεχνολογικά και επιστημονικά δεδομένα της εποχής και τέλος επαναλειτουργία του εργοστασίου.
Το ερώτημα μου τώρα είναι: η σημερινή κατάσταση είναι στα αλήθεια τόσο διαφορετική απ’ ότι τότε; Ναι, οι αναπτυγμένες χώρες έχουν βεβαιώσει ότι όλες οι ανθυγιεινές εργασίες έχουν εξαχθεί στις υπανάπτυκτες χώρες. Ταυτόχρονα, το κεφάλαιο χρησιμοποιεί την ελαστική και μαύρη εργασία ώστε να φέρει τις εργασιακές συνθήκες πολύ πίσω σε διάφορους τομείς. Οπότε δεν έχουν αλλάξει και τόσο πολλά. Αλλά μου φαίνεται πως η θέληση για αγώνα έχει ελαττωθεί. Πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι τα προβλήματα της εργατικής τάξης μπορούν να λυθούν με άλλους τρόπους, αλλά εσείς οι νέοι έχετε οι ίδιοι την εμπειρία του πως η εργασία - όταν αυτή υπάρχει - γίνεται όλο και πιο ελαστική, και πως οι συνθήκες έχουν χειροτερέψει. Οι αυξήσεις στους μισθούς δεν καλύπτουν ούτε την αύξηση του πληθωρισμού πια.  

 

Ο αγώνας αξίζει!

Πιστεύω ότι ένας από τους κυριότερους λόγους για την σημερινή κατάσταση είναι ότι με κάποιο τρόπο κατάφεραν να μας πείσουν ότι το να αγωνίζεσαι δεν φέρνει αποτελέσματα. Αλλά πιστεύω πως η αλήθεια βρίσκεται στο αντίστροφο: το να αγωνίζεσαι φέρνει αποτελέσματα! Θέλω να δώσω έμφαση σε ένα άλλο πράγμα: το κεφάλαιο αναπτύχθηκε εξαιτίας των εργατικών αγώνων. Στην πραγματικότητα, κάθε μορφή αγώνα, κάθε εργατική απαίτηση οδηγεί σε ένα άλμα την ανάπτυξη του κεφαλαίου, συνοδευόμενο ξεκάθαρα με μια βελτίωση των συνθηκών ζωής των εργατών. Υπάρχει πάντα η άλλη πλευρά του νομίσματος: με έναν συγκεκριμένο τρόπο το αφεντικό καταφέρνει να πιάσει τον αγώνα των εργατών με σκοπό να αυξήσει ή και να διατηρήσει την εξουσία του, και η εργατική τάξη - ακόμα και αν ο όρος φαίνεται λίγο παλιομοδίτικος τώρα πια - επιτυγχάνει μέσα από τους αγώνες να βελτιώνει το βιοτικό της επίπεδο. Σίγουρα οι συνθήκες διαβίωσης μας δεν είναι μόνο ποσοτικό αλλά και ποιοτικό ζήτημα. Είμαι πεπεισμένος ότι μπορούν να βελτιωθούν ενώνοντας δυνάμεις, εγκαθιδρύοντας στόχους και μορφές αγώνα μέσα από τους οποίους μπορούμε να πάρουμε την εξουσία από τα αφεντικά.

Τα κείμενο του τεύχους είναι από το περιοδικό WILDCAT, Βερολίνο:
Porto Marghera - The last firebrands, καλοκαίρι 2009
(μετάφραση: Δημήτρης)