“Οι εργάτες πρέπει να πάρουν την κατάσταση
στα χέρια τους”

Απόσπασμα από μια συνέντευξη με τον Gianni Sbrogio για την πολιτική της αντιπροσώπευσης και το εγχείρημα  εφαρμογής της άρνησης της εργασίας μέσα στο εργοστάσιο.

 

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αποσπάσματα στη συνέντευξη με τον Augusto Finzi αφορά στην προσπάθειά σας να αυτοοργανωθείτε χωρίς κάποιο πολιτικό μανδύα…

Αυτή υπήρξε μια εμμονή μας εξαρχής. Καταφέραμε να βάλουμε την ιδέα αυτή σε εφαρμογή οργανώνοντας την Αυτόνομη Συνέλευση. Είχαμε πάντα την εμμονή της άρνησης των αντιπροσώπων. Θέλαμε οι εργάτες να αρνηθούν την εκχώρηση των ευθυνών τους σε άλλους, στο συνδικάτο και στο πολιτικό κόμμα. Δεν θέλαμε να τους εκχωρήσουμε σε μια δομή που ήταν διαφορετική από εμάς. Αυτή ήταν η θέση μας, έτσι η μεγάλη πολιτική μας έγνοια πάντα υπήρξε, είτε σαν Potere Operaio όπως στην περίπτωση της εργατικής ομάδας του Porto Marghera, είτε σαν Αυτόνομη Συνέλευση του Porto Marghera, μήπως στο τέλος οι εργάτες μας μετατρέψουν σε αντιπροσώπους. Αυτό πάντα μας έριχνε σε κρίση διότι αρνούμασταν αυτές τις πολιτικές της αντιπροσώπευσης αλλά στο τέλος οι εργάτες ήθελαν να μας βλέπουν σε αυτή ακριβώς τη θέση, σαν αντιπροσώπους. Θέλαμε οι εργάτες, που συμφωνούσαν σε ένα μίνιμουμ συζητήσεων και αιτημάτων, να παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους από την αρχή μέχρι το τέλος, από τον αγώνα μέχρι την επιλογή των αιτημάτων.

Αλλά δεν συμφωνούσατε πάντα σε αυτό το ζήτημα. Ο Germano Mariti μιλά πολύ θετικά για τους αντιπροσώπους των τμημάτων και για τα εργοστασιακά συμβούλια. Αντιλαμβάνεται και τα δύο σαν μια εκστρατεία των εργατών. Ο Augusto Finzi από τη άλλη εκτιμούσε ότι τα συνδικάτα ήταν ικανά να χρησιμοποιήσουν αυτές τις δομές για να επανακτήσουν τον έλεγχο πάνω στους αγώνες.

Ναι, είχαμε δύο καρδιές που χτυπούσαν μέσα μας. Τα εργοστασιακά συμβούλια εγκαθιδρύθηκαν στην Ιταλία το 1969, στο τέλος ενός μεγάλου κύκλου αγώνων. Πολιτικά αποτελούσαν την θεσμική προσπάθεια των συνδικάτων να συμπεριλάβουν αυτούς τους αγώνες που αναπτύσσονταν έξω από την οργάνωσή τους. Για πολλούς εργάτες που ήταν οργανωμένοι στο συνδικάτο , τα εργοστασιακά συμβούλια τους επέτρεπαν να συζητούν μεταξύ τους δημοκρατικά. Η εγκαθίδρυση των εργοστασιακών συμβουλίων ήταν μια ανάγκη της εργατικής βάσης και μετατράπηκε σε ανάγκη της ηγεσίας η οποία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο έπρεπε να μετριάσει το οργανωτικό επίπεδο των εργατικών αγώνων. Η Potere Operaio ήταν παντελώς αντίθετη, η θέση μας ήταν ότι το εργοστασιακό συμβούλιο ήταν μια δομή στα χέρια των συνδικάτων και ήταν λειτουργικό για αυτά. Στο Marghera έγιναν τεταμένες συζητήσεις γύρω από αυτό το ζήτημα. Από τη μια είδαμε την εγκαθίδρυση των εργοστασιακών συμβουλίων σαν μια προσπάθεια αφομοίωσης των εργοστασιακών αγώνων. Από την άλλη  παρατηρήσαμε ότι οι εργάτες τα χρησιμοποιούσαν και έτσι αποδεχτήκαμε αυτόν τον θεσμό με σκοπό να πούμε αυτά που είχαμε να πούμε, παρ’ όλο το γεγονός ότι εμείς οι ίδιοι δεν είχαμε κανένα ενδιαφέρον να συμμετάσχουμε στα εργοστασιακά συμβούλια. Για να το πούμε αλλιώς: ξέραμε πως άπαξ και εκλεγούμε στο εργοστασιακό συμβούλιο (ο Ammi Germano εκλέχτηκε σαν αντιπρόσωπος τμήματος και εγώ σαν αντιπρόσωπος των υπαλλήλων γραφείου) όλα εξαρτώνται από το να οργανωθούμε έξω από αυτό το σώμα, έτσι ώστε να φέρουμε την επονομαζόμενη πολιτική γραμμή (η οποία έμπαινε απ’ έξω) ή αλλιώς την επιλογή των στόχων, μέσα στο συμβούλιο το οποίο στη συνέχεια θα την υιοθετούσε.
Ο πολιτικός μας στόχος ήταν να οργανώσουμε την αυτονομία της εργατικής τάξης. Στο τέλος, το εργοστασιακό συμβούλιο, που είχε σχηματιστεί σαν μια δημοκρατική δυνατότητα προώθησης των αναγκών της εργατικής βάσης, μετατράπηκε όλο και περισσότερο σε όργανο συνδικαλιστικού καθεστώτος. Μερικά μέλη του συμβουλίου έπρεπε να είναι μέλη του συνδικάτου, γεγονός το οποίο αρχικά δεν ήταν το ζήτημα. Όταν οι τρεις συνδικαλιστικές ομοσπονδίες συμφώνησαν σε μια κοινή συμφωνία ξεκίνησε μια ακόμα πιο περιοριστική φάση και η δομή έγινε ακόμα περισσότερο γραφειοκρατική. Στο τέλος όλες οι αποφάσεις παίρνονταν από το δ.σ. του συμβουλίου που οι σκοποί του σπανίως διέφεραν από την επίσημη γραμμή του συνδικάτου.

 

Η άρνηση της ανθυγιεινής εργασίας

Γιατί πήρε τόσο καιρό να ξεσπάσουν στο πετροχημικό αγώνες ενάντια στην επιβλαβή για την υγεία χημική παραγωγή;

Πρέπει να κάνουμε μια διάκριση μεταξύ των βιομηχανιών μετάλλου και των χημικών βιομηχανιών. Ο κίνδυνος στον οποίο εκτίθεται ο μεταλλεργάτης είναι πολύ περισσότερο εμφανής και πιο άμεσος: κυμαίνεται από την σκόνη μέχρι και τον θόρυβο. Για τον εργάτη στη χημική βιομηχανία ο κίνδυνος είναι πολύ πιο ύπουλος. Εδώ οι κίνδυνοι για την υγεία αποκαλύφθηκαν αργότερα, εν μέρει εξαιτίας του γεγονότος ότι είχαν κρατηθεί μυστικοί. Ένας μεταλλεργάτης που δουλεύει μπροστά από έναν κλίβανο ήξερε με τι είχε να παλέψει - θόρυβο, βρωμιά, ζέστη - και έτσι ήταν δυνατό να οργανώσει έναν αγώνα εναντίον τους. Βέβαια, οι εργάτες στην χημική βιομηχανία γνώριζαν κάποια πράγματα, αλλά εγκλωβισμένοι από τους χαμηλούς μισθούς και από το συνδικάτο, που υιοθέτησε την άποψη των αφεντικών, αποδέχονταν το bonus ανθυγιεινής εργασίας. Ήμασταν τριγύρω σε εκείνη τη φάση. Γι’ αυτό και είπαμε: όχι, αυτού του είδους η δουλειά είναι απαράδεκτη! Και προσπαθήσαμε να εκφράσουμε τη γραμμή της άρνησης της εργασίας, που προερχόταν από την Potere Operaio, αυτό το σύνθημα, αυτό το πλάνο που νομίζαμε ότι ήταν απαραίτητο. Ο εργάτης έπρεπε να βάλει τον εαυτό του σε αυτή την αντίθεση, έπρεπε να πει: πρέπει να παράγουμε, αλλά πως, τι και πότε; Και με αυτά τα τρία ερωτήματα άρχισε η συζήτηση για την άρνηση της εργασίας.
Κανείς εργάτης δεν μας θεωρούσε αργόσχολους ή ανθρώπους που δεν ήθελαν να δουλεύουν, κι αυτό επειδή λέγαμε: Δουλεύουμε περισσότερο ακόμα περισσότερο κι από εσάς, δουλεύουμε μέσα στο εργοστάσιο όπως και εσείς, μετά τη δουλειά πηγαίνουμε στη συνέλευση για τρεις ώρες και μετά οργανώνουμε τους αγώνες. Δουλεύουμε πολύ περισσότερο από εσάς! Αυτή η δουλειά που είστε αναγκασμένοι να κάνετε είναι ένα πράγμα, η δουλειά που επιλέγετε να κάνετε είναι ένα άλλο. Υποχρεούστε να δουλεύετε με μικρούς μισθούς σε ένα ανθυγιεινό περιβάλλον, οπότε η άρνηση της εργασίας σημαίνει την εκκίνηση για την αλλαγή της ίδιας της οργάνωσης της εργασίας. 
Μέσα στην Potere Operaio μας έβλεπαν συχνά σαν τους “δεξιούς”, επειδή μιλούσαμε για την άρνηση της εργασίας με έναν ρεφορμιστικό παρά με έναν επαναστατικό τρόπο. Επειδή “τεμαχίσαμε” την άρνηση της εργασίας, επειδή δεν μιλούσαμε μόνο για τον αγώνα ο οποίος υποτίθεται ότι θα ανέτρεπε το σύστημα. Μας έβλεπαν σαν “συνδικαλιστές”. Ποιος ξέρει, κοιτάζοντας πίσω από τη σημερινή οπτική μπορεί να είχαμε γίνει καλοί συνδικαλιστές αν δεν είχαμε επιλέξει διαφορετικά μονοπάτια, αλλά στην πραγματικότητα συχνά λειτουργούσαμε σαν την κριτική συνείδηση του συνδικάτου. Ανοίξαμε τα μάτια των εργατών και αποδείξαμε ότι είναι δυνατό να οργανωθούν με διαφορετικούς τρόπους από τα συνδικάτα.

 

Άμεση μείωση του χρόνου εργασίας

Πως πιέσατε για την εβδομάδα 36 ωρών εργασίας; Είναι αλήθεια ότι οι εργάτες δούλευαν μόνο για έξι ώρες αλλά χωρίς να μπορούν να πάνε σπίτι τους μετά, ότι έπρεπε να μείνουν στο εργοστάσιο για ακόμα δύο ώρες;

Αυτό συνέβαινε στο τμήμα ηλεκτρόλυσης ψευδαργύρου. Αυτός ο αγώνας ήταν η προσπάθεια να μπει στην πράξη το σύνθημα της Potere Operaio: μείωση του χρόνου εργασίας σαν έκφραση της άρνησης της εργασίας και του αγώνα ενάντια στην ανθυγιεινή εργασία. Ένα αίτημα για την άμεση βελτίωση της ποιότητας ζωής. Πιστεύαμε ότι το αίτημα θα γειωθεί καλύτερα σ’ αυτές τις καταστάσεις όπου η δουλειά ήταν πιο επιβλαβής και πιο σκληρή. Αυτό γινόταν στο τμήμα ηλεκτρόλυσης ψευδαργύρου, όπου ο καθαρός ψευδάργυρος παραγόταν με ηλεκτρόλυση από την διάλυση του οξειδίου του ψευδαργύρου σε σουλφουρικό οξύ. Σε αυτό το τμήμα είχε πολλά δηλητηριώδη αέρια, ηλεκτρομαγνητικά πεδία και αέρια σουλφουρικού οξέως. Ο ψευδάργυρος παράγεται σε ένα σύστημα όπου στοιχεία γεμίζονται με το διάλυμα και στη συνέχεια ενεργοποιούνται. Ο καθαρός ψευδάργυρος συσσωρεύεται στις καθόδους αλουμινίου. Κάθε μέρα, οι εργάτες είχαν υποχρέωση, για έξι ώρες, να απομακρύνουν τον ψευδάργυρο από τις καθόδους. Έπειτα οι άνοδοι έπρεπε να καθαριστούν από τις επιστρώσεις, δουλειά που διαρκούσε άλλη μιάμιση ώρα. Οργανώσαμε ιατρικές εξετάσεις για τους εργάτες αυτών των τμημάτων έτσι ώστε να δείξουμε ότι η δουλειά είναι επιβλαβής για την υγεία. Έγινε ξεκάθαρο ότι πολλοί εργάτες είχαν αναπτύξει προβλήματα  που επηρέαζαν το στόμα, τη μύτη, τον λαιμό και τα αυτιά εξαιτίας της έκθεσής τους στο σουλφουρικό οξύ και στον θόρυβο. Οργανώσαμε έναν αγώνα για την μείωση της έντασης της εργασίας δια μέσου της μείωσης του χρόνου εργασίας. Επιλέξαμε πολύ σκληρές μεθόδους πάλης μαζί με τους εργάτες που σταμάτησαν να καθαρίζουν τις καθόδους. Η διοίκηση αναγκάστηκε να κόψει την παροχή ρεύματος και οι μηχανές σταμάτησαν να παράγουν ψευδάργυρο. Αν η διοίκηση  δεν είχε διακόψει το ρεύμα όλο και περισσότερος ψευδάργυρος θα συσσωρευόταν, καταστρέφοντας τελικά τον μηχανικό εξοπλισμό. Γι’ αυτό εξαναγκάστηκαν να σταματήσουν τις μηχανές. Αυτό συνεχίστηκε για μερικές μέρες, νομίζω ότι σε κάποια φάση η παραγωγή παράμεινε ανενεργή για δέκα συνεχόμενες μέρες. Πετύχαμε τον στόχο οι εργάτες να απομακρύνουν τον ψευδάργυρο από τις καθόδους για έξι ώρες χωρίς να χρειάζεται έπειτα να καθαρίζουν τις ανόδους.
Τον προηγούμενο καιρό είχαν ένα διάλειμμα έπειτα από έξι ώρες δουλειάς και μετά καθάριζαν τις ανόδους για άλλη μιάμιση ώρα, δούλευαν δηλαδή συνολικά οκτώ ώρες. Μετά τον αγώνα δούλευαν για έξι ώρες, έπειτα πήγαιναν για μεσημεριανό στην καντίνα και δεν επέστρεφαν πάλι στη δουλειά. Το καθάρισμα των ανόδων γινόταν από μία άλλη ομάδα εργατών που ο εργοδότης έπρεπε να προσλάβει για αυτό τον σκοπό. Τελικά αυτό το καθιερώσαμε σαν συμφωνία του τμήματος, αν και επίσημα δεν είχε αναγνώριση, επειδή το συνδικάτο δεν υποστήριξε το αίτημα. Όμως το συνδικάτο τελικά αποφάσισε να υπογράψει τη συμφωνία και έτσι αυτή επισημοποιήθηκε. Το συνδικάτο δεν ήθελε την δημοσιοποίηση του γεγονότος αυτού. Εμείς, αντίθετα, προσπαθήσαμε να το γνωστοποιήσουμε με κάθε μέσο που μπορούσαμε να φανταστούμε.
Μέχρι το 1975 οι εργάτες κάθονταν στην καντίνα και έπαιζαν χαρτιά, αλλά δεν τους επιτρεπόταν να εγκαταλείψουν το εργοστάσιο. Οπότε οργανώσαμε έναν αγώνα για το δικαίωμα να φεύγουν από το εργοστάσιο. Η μορφή του αγώνα ήταν να φεύγουν από το εργοστάσιο χωρίς να ενημερώνουν. Η διοίκηση μοίρασε επιστολές απολύσεων, αιτιολογώντας τις από το γεγονός ότι οι εργάτες εγκατέλειψαν τη θέση εργασίας τους πριν τη λήξη της βάρδιας. Σε αυτό το σημείο το συνδικάτο έπρεπε να μεσολαβήσει. Στο τέλος, η λύση ήταν ότι τις μέρες που οι τράπεζες είναι κλειστές οι εργάτες μπορούν να φύγουν μία ώρα νωρίτερα, και τις κανονικές εργάσιμες μισή ώρα νωρίτερα. Ο εργοδότης έπρεπε να προσλάβει νέους εργάτες για να καθαρίσουν τις ανόδους. Η κατάσταση παράμεινε έτσι όσο δούλευα στο εργοστάσιο, μέχρι τη σύλληψή μου το 1980. Μετά με κάποιο τρόπο τα πράγματα άλλαξαν.