Η ιστορία της εργατικής επιτροπής
του Porto Marghera

Η ομιλία του Italo Sbrogio στην παρουσίαση του εργατικού αρχείου “Augusto Finzi”, Marghera, 9 Ιουνίου 2006.

Το 1952 εγκαταστάθηκε το πρώτο εργοστάσιο χημικών στο Porto Marghera, το τμήμα χλωριωμένης σόδας, το οποίο προβλεπόταν να αποτελέσει την ατμομηχανή για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου κύκλου παραγωγής που θα συμπεριλάμβανε και άλλα μέρη όπως: τετραχλωροαιθυλένιο, τριχλωροαιθυλένιο, χλωρίδιο του βινυλίου ( από το οποίο προέρχεται, μέσω πολυμερισμού, το PVC).
Οι εργάτες προέρχονταν από την ύπαιθρο και ήταν αυτοδίδακτοι, σε αντίθεση με τα διοικητικά στελέχη τις εταιρείας, πολλά από τα οποία είχαν τις καταβολές τους στην φασιστική παράδοση.
Μεταξύ των εργατών υπήρχαν και μέλη του ΚΚΙ. Προσληφθέντες με την αποδοχή και την εγγύηση των παπάδων, οι κομμουνιστές ήταν επιμελείς εργάτες, άλλωστε το ΚΚΙ τους είχε μάθει πως ο καλός εργάτης είναι και καλός κομμουνιστής.
Δουλεύαμε με σκυμμένα τα κεφάλια, αλλά υπήρχε τεράστια θέληση για εξέγερση ενάντια σε όλη την ταλαιπωρία που υποφέραμε σε καθημερινή βάση.
Το 1958 η CGIL δεν υπήρχε στο εργοστάσιο. Πρωτοδημιουργήθηκε όταν μερικοί κομμουνιστές εργάτες μπήκαν υποψήφιοι για τα εργατικά συμβούλια και κέρδισαν την πλειοψηφία. Οι σύντροφοι αυτοί μετέπειτα σχημάτισαν την Potere Operaio. Τους ενίσχυσαν και σύντροφοι από τα τμήματα των γραφείων.
Το να δουλεύεις στο πετροχημικό ήταν στ’ αλήθεια σκληρό, με τις επιδρομές των επιστατών και την επίβλεψη από την ασφάλεια του εργοστασίου. Αν σε κατήγγειλαν αυτοί για οποιονδήποτε λόγο τότε η τιμωρία ήταν άμεση. Η αντιμετώπιση από την εταιρία είχε ποικιλία, κυμαινόταν από απολύσεις μέχρι πατερναλιστικές νουθεσίες. Η συμπεριφορά αυτή σκόπευε στη διάσπαση της ενότητας των εργατών η οποία, παρόλα αυτά, ενισχυόταν.

 

Καινούργιες επαφές

Το 1964 μας πλησίασαν οι πρώτοι αποκαλούμενοι διανοούμενοι. Γνώρισα τον Toni Negri και τον Guido Bianchini οι οποίοι ήδη είχαν αποκτήσει επαφή με έναν κομμουνιστή εργάτη, τον σύντροφο Pistolato, ο οποίος ήταν υπεύθυνος ενός κύκλου που θεωρούνταν σαν ένα είδος λαϊκού πανεπιστημίου.
Τον αμέσως επόμενο καιρό γνώρισα τον Massimo Cacciari, τον Francesco Dal Co και άλλους συντρόφους.
Σε αυτά τα μαζέματα μαθαίναμε την πολιτική συμμετέχοντας όλοι ισότιμα στις δημόσιες συζητήσεις.
Από το ΚΚΙ και την συγκεντρωτική πολιτική του είχαμε συνηθίσει να υπακούμε σε εντολές και αυτό το είδος πολιτικής, που μας έφερνε στον ρόλο της πρωτοπορίας, ήταν πρωτόγνωρο για εμάς.

 

Το πρώτο μας φυλλάδιο

Το 1967 εμφανίστηκε το πρώτο φυλλάδιο της Potere Operaio στο Porto Marghera. Είχε θέμα τις εκλογές για τα εργατικά συμβούλια. Οι εργάτες ήδη μας έβλεπαν σαν μέλη της Potere Operaio και επανεκλεχτήκαμε με πλειοψηφία. Διανείμαμε στο εργοστάσιο την πρώτη πολιτική εφημερίδα  της Potere Operaio τον Μάρτη του 1967 και τη δεύτερη τον Μάιο, με επισήμως υπεύθυνο τον Francesco Tolin.
Το περιεχόμενο αυτών των δύο πρώτων τευχών βασιζόταν σε ανταποκρίσεις, που οι πρωτοπορίες της εργατικής αυτονομίας είχαν συλλέξει από όλη την ιταλία.
Στο πετροχημικό του Porto Marghera ξέσπασε και το πρώτο κύμα καταστολής. Ο σύντροφος Bruno Massa μεταφέρθηκε, παρά τη θέληση του, στο Buzzi του Abruzzo (μια περιοχή της κεντρικής ιταλίας). Ο Augusto Finzi υπέστη εσωτερικές μεταφορές εντός του εργοστασίου αρκετές φορές. Αυτή η σκληρή επίθεση απλά μας έκανε δυνατότερους. Και εγώ μεταφέρθηκα σε ένα τμήμα για τιμωρημένους έτσι ώστε να με εμποδίσουν από την καθημερινή επαφή με τους συναδέλφους.
Ένας από τους πρώτους στόχους μας ήταν η μετατροπή των αγώνων που αφορούσαν στις υλικές μας ανάγκες σε μαζικούς αγώνες. Η ομάδα των εργατών που μοιράζονταν, τόσο οργανωτικά όσο και στο περιεχόμενο, τους ίδιους στόχους με εμάς προηγήθηκε του πρώτου εργοστασιακού συνεδρίου, τον Σεπτέμβρη του 1967 στα περίχωρα του Μέστρε. Υποστηρίξαμε την στρατηγική της Potere Operaio να παρεμβαίνει σε όλα τα εργοστάσια. Σαν μέλη των εργατικών συμβουλίων επιχειρηματολογήσαμε υπέρ της ισότητας μεταξύ χειρωνακτών εργατών και υπαλλήλων γραφείου.

 

1968: 5000 λίρες για όλους   

Από τη φάση αυτή γεννήθηκε η πρώτη εργατική επιτροπή. Όταν τον Ιούνιο του 1968 τέθηκε για επαναδιαπραγμάτευση το bonus παραγωγικότητας, απαιτήσαμε 5000 λίρες για όλους. Οι εργάτες αντιλήφθηκαν τις εξισωτικές μας απαιτήσεις και συμμετείχαν σε έναν σκληρό αγώνα που εξανάγκασε την διεύθυνση να δώσει 1000 λίρες σε όλους. Το υπόλοιπο ποσό θα πληρωνόταν σε όλους, αλλά παρέμεινε συνδεδεμένο με την αύξηση της παραγωγικότητας. Για να το πετύχουμε αυτό κάναμε αρκετές διαδηλώσεις και καταλάβαμε τον σταθμό τραίνων του Μέστρε.

 

Το θερμό φθινόπωρο 

Το αποκαλούμενο θερμό φθινόπωρο έφερε εργάτες και φοιτητές πιο κοντά. Συμμετείχαμε σε κοινές συζητήσεις και κατεβαίναμε στο δρόμο μαζί. Τον Γενάρη του 1969 γυρίσαμε όλη την ιταλία κάνοντας προπαγάνδα για την επικύρωση  της μισθολογικής σύμβασης. Επίσης προτείναμε τη δημιουργία επιτροπών βάσης σε όλα τα εργοστάσια με σκοπό την διεκδίκηση ελάχιστου εγγυημένου μισθού 120.000 λιρών (την εποχή εκείνη ο κατώτατος μισθός ήταν 55.000 λίρες), εβδομάδας 40 ωρών εργασίας με πληρωμένες 48 ώρες, διακοπές και ασφάλεια υγείας σε ίσα επίπεδα για όλους.
Τον Ιούνη του 1969, ως εργατική επιτροπή του Porto Marghera (λίγοι από εμάς ήταν μέλη της CGIL), παλέψαμε ενάντια στην υποχωρητικότητα του συνδικάτου και οργανώσαμε αγώνες στην παραγωγή που καμία σχέση δεν είχαν με τις απεργίες, που στην πραγματικότητα ήταν μικροενοχλήσεις, που πρότεινε το συνδικάτο ώστε να επηρεάσει την παραγωγή όσο το δυνατόν λιγότερο. Κατευθύναμε την προσοχή των εργατών στις “μισθολογικές ζώνες” (σε παλιότερες μισθολογικές συμβάσεις διαφορετικά μισθολογικά επίπεδα ορίζονταν για τις διάφορες περιοχές της Ιταλίας) και στη δυνατότητα να ενσωματωθεί το μπόνους παραγωγικότητας σαν 14ος μισθός για όλους. Επίσης στοχεύσαμε στο να αναδείξουμε της επικίνδυνες για την υγεία πολιτικές της Montedison. Η εταιρία χαρακτήριζε μόνο 7 τμήματα ως επικίνδυνα για την υγεία - μια προσαρμογή πάνω στα χαμηλότερα στάνταρντ από τότε που η Edison και η Montecatini συγχωνεύτηκαν και  δημιούργησαν την Montedison.
Στο εργοστάσιο δεν παρουσιαζόμασταν ως ένα τέταρτο συνδικάτο, αλλά σαν μια αυτόνομη οργάνωση με σύνθημα “λιγότερη δουλειά, μεγαλύτεροι μισθοί”.
Τον Ιούλη του 1969, σαν εργατική επιτροπή του Porto Marghera, προτείναμε την επικέντρωση των αγώνων στην κατάργηση των υπεργολάβων, οι υπάλληλοι των οποίων δούλευαν κάτω υπό άθλιες συνθήκες, με καθημερινά εργατικά ατυχήματα και όλα αυτά επειδή τους θεωρούσαν εργάτες δεύτερης κατηγορίας. Όλοι οι εργάτες είναι εκμεταλλευόμενοι, αυτοί όμως που δουλεύουν για τους υπεργολάβους είναι διπλά, αφού δουλεύουν για 10 με 12 ώρες την ημέρα και πληρώνονται μόνο για 130 με 140 ώρες τον μήνα με μέσο ωρομίσθιο 280 με 300 λίρες την ώρα, ποσό που περιλάμβανε τα επιδόματα διακοπών, Χριστουγέννων και τα συναφή. Οι εργάτες αυτοί αποτέλεσαν έναν ακόμα λόγο για να παλέψουμε όλοι μαζί για 40ωρη εβδομάδα εργασίας, 36ωρη για όσους δουλεύουν σε βάρδιες, για ίσο χρόνο διακοπών, για ίση ασφάλεια υγείας και ίσες συντάξεις για όλους, χειρώνακτες και υπαλλήλους γραφείου.
Μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου του 1969 η CGIL διοργάνωσε το έβδομο περιφερειακό της συνέδριο. Στις δημόσιες συζητήσεις οι υποψήφιοί της έδειξαν να ανησυχούν για την επανεκλογή των αντιπροσώπων της Potere Operaio στο πετροχημικό. Ο περιφερειακός γραμματέας του συνδικάτου μετάλλου, στον λόγο του, επισήμανε ότι το συνδικάτο δεν είχε στην ουσία τον ηγετικό ρόλο: “Σε πολλές περιπτώσεις” είπε “δεν ήμασταν προετοιμασμένοι να δεχτούμε την πίεση των εργατών με τις αυθόρμητες οργανωτικές τους δομές”.

 

Ο αποκλεισμός από το συνδικάτο

Σταδιακά η εργοστασιακή ομάδα της Potere Operaio αποκλείστηκε από την CGIL. Κατηγορηθήκαμε για ανυπακοή στην γραμμή. Απαντήσαμε ότι είχαν δίκιο, ήμασταν εκτός γραμμής, διότι εξ αρχής αγωνιζόμασταν ενάντια στην γραμμή της συνθηκολόγησης. Όλο και περισσότεροι εργάτες ακολουθούσαν την γραμμή μας: αν ένας εργάτης από το τμήμα CV5 (το τμήμα παραγωγής PVC) απολυόταν εξαιτίας λανθασμένων ισχυρισμών, το συνδικάτο προσπαθούσε για την επαναπρόσληψη του, δίχως όμως αποτέλεσμα. Ο εργάτης τότε απευθυνόταν σε εμάς ζητώντας βοήθεια. Εμείς τότε οργανώναμε μια απροειδοποίητη  πικετοφορία στις 6 το πρωί και μπλοκάραμε το εργοστάσιο μέχρι ο εργάτης να επαναπροσληφθεί.
Τον Αύγουστο του 1969 το συνδικάτο διέταξε την διάλυση των εργατικών συμβουλίων και οργάνωσε επαναληπτικές εκλογές. Αποφασίσαμε να μην συμμετάσχουμε. Όταν έγινε η καταμέτρηση, πάνω από το 50% των ψηφοδελτίων ήταν λευκά.
Νοέμβρης 1969. Οι μισθολογικές απαιτήσεις από το συνδικάτο των εργατών στον χημικό τομέα ήταν θλιβερές: αύξηση 12.000 λιρών το μήνα, περιοδική αύξηση των επιδομάτων αρχαιότητας μεταξύ 3% και 5%, 40ωρο πενθήμερο και 15 ημέρες διακοπών το χρόνο. Σαν προσθήκη στα προηγούμενα αιτήματα το συνδικάτο απαιτούσε μια κλιμακωτή επιπλέον πληρωμή για τις επικίνδυνες για την υγεία δουλειές (εννοώντας ότι όσο πιο ανθυγιεινή είναι μια δουλειά τόσο μεγαλύτερος να είναι και ο μισθός). Στις συνελεύσεις, η εργατική επιτροπή του πετροχημικού και άλλες ομάδες αρνήθηκαν εξ ολοκλήρου τις απαιτήσεις αυτές. Στη φάση αυτή η εργατική επιτροπή του πετροχημικού, η επιτροπή βάσης της Montedison στη Φερράρα και η επιτροπή εργατών - φοιτητών της Montedison στη Μάντουα ένωσαν τις δυνάμεις τους και αγωνίστηκαν για τους παρακάτω κοινούς στόχους: ίσες αυξήσεις στους μισθούς για όλους, κανείς δεν πρέπει να έχει μισθό κάτω από τις 120.000 λίρες τον μήνα, 40ωρη εβδομάδα εργασίας για όσους έχουν κανονικά ωράρια και 36ωρη για όσους δουλεύουν σε βάρδιες. Τα θέλαμε όλα και τα θέλαμε αμέσως. Εξαιτίας της ανεργίας, της τεχνολογικής ανάπτυξης, της ανθυγιεινής εργασίας και επειδή λίγο πολύ το εργοστάσιο ήταν σαν φυλακή, θέλαμε να περνάμε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο σ’ αυτό.

 

Η κεντρικότητα του μισθού

Για αυτούς τους λόγος ο μισθός αποτέλεσε το κεντρικό ζήτημα. Αν ο μισθός ήταν χαμηλός, η μείωση των ωρών εργασίας δεν θα είχε ιδιαίτερη αξία. Αν μας έλειπαν τα χρήματα θα ήμασταν αναγκασμένοι να κάνουμε υπερωρίες και η μείωση του εργάσιμου χρόνου δεν θα ήταν τίποτε άλλο παρά μια μπλόφα. Συνεπώς απαιτούσαμε ακόμα να ξεκινήσουν αμέσως ίσες ημέρες άδειας, ίση ασφάλιση υγείας και ίσες αυξήσεις στους μισθούς, σύμφωνα με την αρχαιότητα, για τους χειρώνακτες και για τους υπαλλήλους των γραφείων.
Στο τέλος του 1969 οι υπάλληλοι του Chatillon, στο Porto Marghera ανακοίνωσαν τις απαιτήσεις τους για την συλλογική σύμβαση που ήταν παρόμοιες με τις δικές μας: από την μείωση του εργάσιμου χρόνου μέχρι τις ίσες αυξήσεις στους μισθούς για όλους. Τα αφεντικά απάντησαν με ανοιχτές απειλές. Άμεσα διανείμαμε ένα φυλλάδιο στο πετροχημικό, υποστηρίζοντας ότι μας αφορά άμεσα η υποστήριξη των εργατών του Chatillon με αποτελεσματικές μορφές αγώνα, εννοώντας τις κυλιόμενες ανά τμήμα απεργίες με τις οποίες ήμασταν ήδη εξοικειωμένοι.
Ο αγώνας γινόταν όλο και πιο σκληρός και μειώσαμε το προσωπικό ασφάλειας από τα 125 στα 32 άτομα, γεγονός που σήμαινε το ουσιαστικό πάγωμα της παραγωγής αντί για την διατήρησή της στο ελάχιστο δυνατό. Η πολιτική επιρροή της Potere Operaio στο πετροχημικό γινόταν όλο και περισσότερο συγκεκριμένη, όλο και περισσότερο οργανωμένη.  Στις 10 Οκτώβρη του 1969 οι εργάτες κατέλαβαν την Fiat στο Τορίνο και υπήρξαν συγκρούσεις εντός του εργοστασίου πάνω στο κυνήγι των απεργοσπαστών. Σαν Potere Operaio χαιρετίσαμε την κατάληψη: δεν πρέπει να υποστούμε μειώσεις μισθών εξαιτίας των παραδοσιακών απεργιών. Έχουμε τη δύναμη να γονατίσουμε τα αφεντικά, αρκεί να την χρησιμοποιήσουμε. Το σύνθημα μας ήταν: “Ενωμένοι με τους εργάτες της Fiat θα γονατίσουμε τα αφεντικά”.

 

Το συνδικάτο των συμβουλίων

Ο ρεφορμισμός του ΚΚΙ αναπτυσσόταν ταχύτατα. Η CGIL αποτελούσε τον ιμάντα μεταβίβασης του κόμματος στην προσπάθειά του να ανακτήσει το πάνω χέρι στη διαδικασία της οργάνωσης των εργατών. Οι εσωτερικές επιτροπές είχαν στην ουσία ξεπεραστεί, έτσι μια νέα μορφή αντιπροσώπευσης εμφανίστηκε στα εργοστάσια, βασισμένη σε μια επίπλαστη αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Οι αντιπρόσωποι του πρώτου τμήματος εκλέχτηκαν απευθείας από τη βάση και ήταν δυνατό να ψηφίσει κάποιος υποψηφίους εκτός του συνδικάτου. Αυτό υποτίθεται ότι θα τους έκανε να φανούν αξιόπιστοι στα μάτια μας. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι με τα εργοστασιακά συμβούλια τα κατάφεραν εν μέρει.
Εμείς σαν πρωτοπορία μπροστά σε όλα αυτά, στρωθήκαμε στην δουλειά και υποστηρίξαμε πως η εργοστασιακή παρέμβαση πρέπει να μεταφερθεί και έξω, στα κοινωνικά ζητήματα, ανοίγοντας το θέμα της αύξησης του κόστους διαβίωσης. Μερικοί από εμάς διαφώνησαν στο να μπει σε δεύτερη μοίρα η παρέμβαση, οι απαιτήσεις και η αντιπροσώπευση που αφορούσαν το εργοστάσιο. Κάναμε μια γενική συζήτηση και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι τα εργοστασιακά συμβούλια δεν ήταν αυτό για το οποίο προορίζονταν να είναι. Μερικοί σύντροφοι από την Potere Operaio εκλέχτηκαν ούτως ή άλλως, ακόμα και στο διοικητικό συμβούλιο του εργοστασιακού συμβουλίου, επειδή οι ίδιοι οι εργάτες το ήθελαν. Γεγονός αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί εξαιτίας της σκληρής αντίστασης του συνδικάτου. Πολλοί από εμάς αντιλήφθηκαν τους καινούριους αυτούς αντιπροσωπευτικούς θεσμούς σαν μια ακόμη πρόκληση, παρόμοια με την διαδικασία της εμφάνισης μας μέσα από τις εσωτερικές επιτροπές.

 

Ενώνοντας τους εργοστασιακούς με τους κοινωνικούς αγώνες

Ας μιλήσουμε για τους κοινωνικούς αγώνες. Καλέσαμε για αυτομείωση των εισιτηρίων στις μεταφορές, του ενοικίου, του αερίου, του ηλεκτρικού ρεύματος και της τιμής των τροφίμων. Καταφέραμε να επιτευχθούν όλα αυτά στο πετροχημικό και μάλιστα καταφέραμε να σύρουμε και το συνδικάτο στην ιστορία αυτή. Η πρακτική της αυτομείωσης στη συνέχεια επεκτάθηκε στις γειτονιές συμπεριλαμβανομένης και της πόλης της Βενετίας. Οι άνθρωποι μείωναν τις τιμές των ενοικίων, καταλάμβαναν τα άδεια σπίτια, πλήρωναν λιγότερο για την διατροφή τους. Οργανώσαμε όλα αυτά εγκαθιστώντας τοπικές επιτροπές σε διάφορα μέρη της πόλης. Καταφέραμε μάλιστα να οργανώσουμε μια απεργία αγορών που ανάγκασε ορισμένα σουπερμάρκετ να μειώσουν τις τιμές σε βασικά είδη διατροφής. Οι επιτροπές αυτομείωσης εξαπλώθηκαν μέχρι την Τσιόγγια, όπου περίπου 2.500 οικογένειες μείωσαν τους λογαριασμούς τους. Στην περιοχή της Βενετίας περίπου 15.000 οικογένειες έλαβαν μέρος.
Η επιτροπή οργάνωσε μια μεγάλη διαδήλωση για την αυτομείωση, που ξεκίνησε από το Μέστρε, κατευθυνόμενη στην Piazza Feretto, όπου ανάψαμε μια τεράστια φωτιά και κάψαμε όλους τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού που είχαμε προηγουμένως μειώσει. Μετά από πανεθνικές διαμαρτυρίες τεσσάρων μηνών η κυβέρνηση και τα συνδικάτα υπέγραψαν συμφωνία μείωσης του ηλεκτρικού ρεύματος. Όσοι συμμετείχαν στην επιτροπή είπαν ότι τόσο στενός δεσμός μεταξύ του εργοστασίου και της πόλης δεν είχε υπάρξει ποτέ.

 

Η δουλειά στο εργοστάσιο αρρωσταίνει

Ας μιλήσουμε για την δεκαετία του ’70. Η επιδείνωση της υγείας στο εργοστάσιο και στην καθημερινή ζωή γινόταν όλα και χειρότερη, ανυπόφορη θα έλεγα. Τα συνδικάτα σιωπούσαν πάνω στο τι πρέπει να γίνει για αυτό. Ατυχήματα και οξείες δηλητηριάσεις συνέβαιναν κάθε μέρα. Η Potere Operaio ήταν ενήμερη για το πρόβλημα και σήκωσε τη διαμαρτυρία των εργατών. Οι εργάτες δεν πάνε στο εργοστάσιο για να διεξάγουν έρευνες αλλά επειδή είναι αναγκασμένοι να το κάνουν. Η δουλεία δεν είναι τρόπος ζωής αλλά η αναγκαιότητα να πουλάει κανείς τον εαυτό του ώστε να μπορεί να ζήσει. Και είναι αυτός ο αγώνας ενάντια στην εργασία, ενάντια στην ανάγκη να πουλά κανείς τον εαυτό του, που επιτίθεται σε όλους τους κανόνες αυτής της κοινωνίας. Παλέψαμε ενάντια στους κινδύνους για την υγεία μέσα από τον αγώνα για λιγότερη δουλειά, για να μην είμαστε αναγκασμένοι να πεθάνουμε από δηλητηρίαση εξαιτίας της δουλειάς. Είναι καταστροφικό για την υγεία να ξυπνάς κάθε πρωί για την δουλειά, να ακολουθείς τον ρυθμό και τις κινήσεις της παραγωγής, να δουλεύεις με βάρδιες, να φέρνεις στο σπίτι ένα μισθό που σε αναγκάζει να πας στο εργοστάσιο και την επόμενη μέρα… όλα αυτά καταστρέφουν την υγεία σου.
Απεργίες ξεπήδησαν ενάντια στην επιβάρυνση της υγείας, κάποιες μάλιστα ήταν και σκληρές. Οι εργάτες ξεπέρασαν την απουσία του συνδικάτου, το οποίο ήταν ικανοποιημένο απλώς και μόνο από το γεγονός πως κάθε εργάτης είχε τώρα κάρτα υγείας. Εκτός από την Potere Operaio, η Lotta Continua και άλλες ομάδες έδρασαν ενάντια στην απάθεια του συνδικάτου και των αριστερών κομμάτων. Το σύνθημά μας ήταν: κλείσιμο του εργοστασίου, με την Montedison να πληρώνει κανονικά τους μισθούς για όσο είναι κλειστό, επανασχεδίασή του ώστε να μην είναι επιβλαβές για την υγεία και άνοιγμα του ξανά. Ο αγώνας έγινε “αιματηρός”, έφτασε μάλιστα σε σημείο να σταματήσει σχεδόν όλο το εργοστάσιο, συμπεριλαμβανομένων των χημικών εγκαταστάσεων, για τις οποίες η Montedison πάντα υποστήριζε πως δεν μπορούν να κλείσουν χωρίς αυτό να προκαλέσει την καταστροφή τους.
Στο σημείο αυτό καλεστήκαμε από τις αρχές υγιεινής και ασφάλειας. Αφού οι αρχές άκουσαν όλες τις μεριές και κατάλαβαν ότι δεκάδες δηλητηριασμένων εργατών έπρεπε να σταλθούν στο νοσοκομείο εξαιτίας της καθημερινής διαρροής αερίου, αποφασίστηκε ότι από και πέρα όλοι οι εργάτες στο Porto Marghera πρέπει να φοράνε μάσκα αερίων. Η απόφαση αυτή έδωσε το έναυσμα για μεγάλες διαφωνίες. Το συνδικάτο προσπάθησε να φανεί περισσότερο αριστερό από εμάς και υπέδειξε ότι αυτό το μέτρο έπρεπε να ισχύει όχι μόνο για το Porto Marghera άλλα και για τις γειτονικές περιοχές. Κατάφεραν στ’ αλήθεια να αυτο-γελοιοποιηθούν: στα μέσα της απεργίας οργανώσαμε μια σταύρωση στην πλατεία μπροστά από την πύλη 3 του πετροχημικού. Σηκώσαμε ένα σταυρό τεσσάρων μέτρων και καρφώσαμε πάνω του μια μαριονέτα που φορούσε μάσκα αερίων, συμβολίζοντας τον Χριστό. Βάλαμε και ένα ταμπλό που έγραφε: “Η Montedison σου επιτρέπει να πεθάνεις μια άλλη φορά”.
Απαιτήσαμε από την εταιρία να μάθει τον λόγο που προκαλεί καταστροφές στην υγεία και να τον εξαφανίσει κλείνοντας το εργοστάσιο και το τμήμα, ενώ θα συνέχιζε να πληρώνει τους μισθούς, και μετά από κάποιο καιρό να το ξανάνοιγε.
Η απεργία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την συλλογική σύμβαση συμπεριελάμβανε διαδηλώσεις στο εσωτερικό του εργοστασίου, αντιγράφοντας με αυτό τον τρόπο τις διαδηλώσεις στη Fiat Mirafiori, οι οποίες για μας υπήρξαν θρυλικές. Αποτελούσαν μια μορφή αγώνα που εξέφραζε την ενότητα όλων των εργατών. Οι εσωτερικές διαδηλώσεις όταν διαπνέονταν από ισχυρά κίνητρα και αγριάδα ήταν επιτυχημένες, σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ήταν καλύτερα να μην τις σκέφτεσαι καν. Για όσο καιρό η επιτροπή είχε ένα δίκτυο μέσα στο εργοστάσιο μπορούσαμε να οργανώνουμε τις διαδηλώσεις αυτές και ακόμα να εξαναγκάζουμε το συνδικάτο να τις υποστηρίζει. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων μπορούσαμε να ξετρυπώνουμε και όποιους (λίγους) εργάτες προσπαθούσαν να την σκαπουλάρουν. Αργότερα στην καντίνα του εργοστασίου διώχναμε τους εργάτες αυτούς χτυπώντας τα πιάτα μας, γεγονός που δεν το ανεχόσουν και πολύ εύκολα ψυχολογικά. Για να μην υποστούν αυτή την μεταχείριση πολλοί επίδοξοι απεργοσπάστες συμμετείχαν στην απεργία.

 

Η συνεργασία με το Il Manifesto

Στα 1970 - 71 η Potere Operaio και το Il Manifesto σχημάτισαν την Πολιτική Επιτροπή στο Porto Marghera η οποία και διήρκησε μόνο για λίγους μήνες. Γνωστοποιήσαμε στον κόσμο τον σχηματισμό της με προκηρύξεις και ένα συνέδριο που νομίζω ότι έλαβε χώρα στο τμήμα της αρχιτεκτονικής σχολής στο πανεπιστήμιο της Βενετίας. Έχω την εντύπωση πως το Il Manifesto έψαχνε συμμάχους για να βοηθήσουν στη διανομή της καθημερινής εφημερίδας της οργάνωσης στο Veneto. Στο Marghera οι Πολιτικές Επιτροπές σχηματίστηκαν από μερικούς συντρόφους που είχαν αποχωρήσει από το ΚΚΙ, πολλοί λίγοι εργάτες συμμετείχαν όμως σε αυτές. Εμείς ήμασταν πιο κοντά στη Lotta Continua παρά στο Il Manifesto.

 

Η ανασυγκρότηση του συνδικάτου

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 οι πολιτικές του συνδικάτου αφορούσαν τους “δομικούς ανασχηματισμούς”. Μετά από την φορολογική μεταρρύθμιση ο μισθολογικός φόρος αφαιρούνταν απευθείας από τον μισθό, ο εργοδότης δηλαδή μετατράπηκε σε εισπράκτορα του κράτους. Η μεταρρύθμιση εισήγαγε τον φόρο προστιθέμενης αξίας IVA, αντικαθιστώντας τον παλιό φόρο πωλήσεων IGE οδηγώντας τις τιμές στα ύψη. Έπειτα ήρθε και η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας που μετέτρεπε τους γιατρούς των εταιριών και τους δικαστές σε πολέμιους ενάντια στις απουσίες των εργατών από τη δουλειά. Αντιληφθήκαμε αυτές τις μεταρρυθμίσεις σαν μια προσπάθεια αποπροσανατολισμού των εργατών. Θέλαμε να οικοδομήσουμε μια εναλλακτική απέναντι στην πολιτική γραμμή του συνδικάτου που θα αφορούσε τόσο στις μορφές των αγώνων όσο και στους σκοπούς αυτών. Οι εναλλακτικές μας ήταν απαιτήσεις για μεγαλύτερες αυξήσεις στους μισθούς, για ελάττωση των μισθολογικών κατηγοριών και για αυτόματες προαγωγές. Ενάντια στις βλάβες της υγείας είχαμε ένα ακριβές αίτημα και έναν μαζικό αγώνα: κλείσιμο των επικινδύνων τμημάτων - επανασχεδίαση τους χωρίς διακοπή της καταβολής μισθών στους εργάτες - και μετά επαναλειτουργία τους. Σε ατομικό επίπεδο κάναμε χρήση της αποχής. Ενάντια στις αυξήσεις των τιμών προτείναμε την επανοικειοποίηση (συλλογικές απαλλοτριώσεις: συχνά αναφερόμενα και ως προλεταριακά ψώνια), την μείωση των ενοικίων για τα σπίτια και την μείωση των λογαριασμών του ηλεκτρικού. Επίσης προτείναμε σκληρότερες μορφές αγώνα στο εργοστάσιο: απεργίες δηλαδή που θα σταματούσαν πραγματικά την παραγωγή.

 

Ένα δίκτυο επιτροπών βάσης

Το 1972 εντείναμε τις επαφές μας με άλλες οργανώσεις βάσης που δεν ήταν συνδεδεμένες με πολιτικές οργανώσεις ή που είχαν σιχαθεί να αποτελούν την “μαζική οργάνωσή” τους. Οι ομάδες αυτές είχαν βάσεις στο Μιλάνο (στην Alfa, στην Pirelli και στην Siemens), στη Ρώμη (στην Πολυκλινική, στην ENEL), στη Νάπολη (Uscri) και σε άλλα εργοστάσια. Μαζί εκδώσαμε μερικά τεύχη του περιοδικού Il Bolletino degli organism autonomi operai (δελτίο των αυτόνομων εργατικών οργανώσεων).
Στα τέλη του 1972, η επιτροπή κατάφερε να ανατρέψει την συλλογική σύμβαση για την χημική βιομηχανία στις επιχειρησιακές συνελεύσεις του πετροχημικό και του Chatillon. Ωθούμενη από την επιτυχία αυτή και με οδηγό τη θέληση για ανεξάρτητη οργάνωση, ιδρύθηκε η Assemblea Autonoma di Porto Marghera (Αυτόνομη Συνέλευση του Porto Marghera). Τον πυρήνα της αποτέλεσαν εργάτες από την επιτροπή, από την Lotta Continua, εργάτες από το πετροχημικό και το Chatillon που είχαν εγκαταλείψει το συνδικάτο και εργάτες μετάλλου από το Amni και Dimm. Η Συνέλευση σχηματίστηκε βασισμένη στους ιστορικούς σκοπούς της επιτροπής: μείωση της εργάσιμης εβδομάδας στις 36 ώρες χωρίς μείωση των μισθών επειδή οι νέες μηχανές αύξαναν την εξουσία της νεκρής εργασίας πάνω στους εργάτες, μισθολογικές κατηγορίες βασισμένες στην αρχαιότητα και όχι στα τυπικά προσόντα επειδή τα προσόντα που απαιτούσαν τα αφεντικά μπορούσαν να αποκτηθούν μετά από μερικά χρόνια δουλειάς στο εργοστάσιο, άρνηση εργασίας σε ορισμένα τμήματα που ήταν επιβλαβή για την υγεία μας σαν τον πιο άμεσο τρόπο αποφυγής των επιβλαβών συνεπειών, απόλυτη ισότητα μεταξύ χειρωνακτών και υπαλλήλων γραφείου έτσι ώστε να μπορούμε να αγωνιζόμαστε μαζί αποτελεσματικά. Η άλλη κεντρική γραμμή της παρέμβασής μας ήταν η θέληση για την εξαγωγή ζητημάτων από το εργοστάσιο στη γειτονιά: τιμές, νοίκια, ηλεκτρικό, η αυτομείωση των λογαριασμών ως επανοικειοποίηση του μισθού. Η πρωταρχική μας πρόθεση ήταν η οργάνωση στη βάση και έξω από το συνδικάτο. Η Αυτόνομη Συνέλευση στόχευε στην εγκαθίδρυση επιτροπών ανά τμήμα σα δίκτυο οργανισμών μέσα στο εργοστάσιο. Ασκούσαμε κριτική στις πολιτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης και της Potere Operaio, για φυγή προς τα εμπρός.

 

Ενάντια στην φυγή προς τα εμπρός

Τον Μάιο του 1973 έγινε το συνέδριο της Rosolina. Μέχρι τότε οι διαφορετικές τάσεις και οι τοπικές οργανώσεις της Potere Operaio είχαν πολύ λίγα κοινά μεταξύ τους. Εμείς από το Porto Marghera πήγαμε στο συνέδριο αποφασισμένοι να μιλήσουμε για τη δικιά μας δράση, που ήταν να αναδείξουμε όλες τις εργοστασιακές επιτροπές που διαρκώς οργανώνονταν έξω από τις πολιτικές ομάδες και είχαν αιτήματα πέρα από αυτά του συνδικάτου και ήθελαν να οργανωθούν και να συνεργαστούν ακριβώς όπως εμείς. Δεν υπήρχε κανένα περιθώριο για το “κόμμα της εξέγερσης” και για τις τάσεις φυγής προς μια στρατιωτικοποίηση της σύγκρουσης. Πιστεύαμε πως ήταν σωστό να μιλάμε για τον κοινωνικό εργάτη αντί για τον εργάτη μάζα, αλλά διαφωνούσαμε εντελώς όταν φτάσαμε να συζητάμε για το πώς να οργανώσουμε τον κοινωνικό εργάτη και εμάς. Εκείνο τον καιρό ήμασταν απόλυτα αυστηροί. Μόνο άνθρωποι που δούλευαν οι ίδιοι στο εργοστάσιο και όχι “εξωτερικοί” επιτρεπόταν να μιλάνε στο όνομα της Αυτόνομης Συνέλευσης. Θέλαμε να γυρίσουμε πίσω στα βασικά και να επιστρέψουμε στους καιρούς που η πρωτοπορία μιας οργάνωσης σχηματιζόταν από τους ανθρώπους που με υλική έννοια έδιναν τις μάχες στα σχολεία και στα εργοστάσια και όχι από αυτούς που μόνο καθοδηγούσαν. Θέλαμε να διαχωριστούμε με την τάση της αντιπροσώπευσης όπου η ανεξάρτητη πρωτοπορία δημιουργεί γεγονότα και έπειτα η οργάνωση αγωνίζεται για λογαριασμό της ηγεσίας.

Μέχρι το 1974 η εργατική επιτροπή και μετέπειτα η Αυτόνομη Συνέλευση χρησιμοποιούσε τα περιοδικά Potere Operaio del Lunedi και αργότερα το Rosso. Τα χρησιμοποιούσαμε για να στηρίξουμε και να γενικεύσουμε τις αναλύσεις μας και για να επικοινωνούμε με άλλες ομάδες. Έπειτα αρχίσαμε να εκδίδουμε ένα μικρό τεύχος, περίπου 30 σελίδων, το Lavoro Zero. Η συγγραφή, η έκδοση και η διανομή του ήταν όλα δική μας δουλειά. Ήταν η απάντηση μας σε διάφορες ανάγκες και ήταν στην υπηρεσία διάφορων στόχων με κυριότερο αυτόν της οργάνωσης. Θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα σημείο αναφοράς και μια συγκεκριμένη ενοποίηση των αγώνων στα διάφορα τμήματα, οι οποίοι είχαν πυκνώσει και οργανώνονταν από εμάς. Μια εργοστασιακή εφημερίδα ικανή να εκφράζει και να συνδυάζει το ενδιαφέρον όλων των εργατών, εκδίδοντας όχι μόνο προκηρύξεις από τους αγώνες αλλά και μια γενική ανάλυση της κατάστασης. Για εμάς αυτό το επίπεδο πολιτικής δράσης αποτελούσε το “Κόμμα”: από τον αγώνα στο εργοστασιακό τμήμα στη γενική ανάλυση της κατάστασης, με σκοπό τον συνδυασμό του οικονομικού με το πολιτικό. Στο επίπεδο αυτό συνεισφέραμε ό,τι μπορούσαμε. Στα υπόλοιπα επίπεδα ωστόσο προχωρούσαμε παράλληλα με τα πράγματα, παραμένοντας παθητικοί, ή διαφωνούσαμε απόλυτα.
Στα χρόνια αυτά το κόστος ζωής αυξανόταν με ρυθμούς 15% - 16% το χρόνο, παρόλο που τα επιδόματα για την αύξηση πληθωρισμού μετρίαζαν κάπως τις επιπτώσεις. Τα αφεντικά ισχυρίζονταν ότι ο πληθωρισμός προκαλούταν από τα επιδόματα και πολλοί ρεφορμιστές (πολιτικά κόμματα και άλλοι) συμφωνούσαν με την άποψη αυτή. Τότε τα επιδόματα για τον πληθωρισμό υπολογίζονταν στη βάση των μισθολογικών κατηγοριών, έτσι ώστε όσοι έβγαζαν λίγα χρήματα, έπαιρναν και μικρά επιδόματα. Μας είπαν επίσης και το παραμύθι πως δεν πρέπει να απατούμε υψηλότερους μισθούς γιατί ο πληθωρισμός θα τους απορροφούσε ούτως ή άλλως. Σκεφτήκαμε ότι θα έπρεπε να παρεμβαίνουμε και εκτός των εργοστασίων έτσι ώστε να ακουστούν οι απόψεις μας.
Μερικές συντρόφισσες και γυναίκες από προλεταριακές περιοχές του Μέστρε προσπάθησαν να συνδυάσουν των αγώνα αυτόν με το αίτημα για οικιακό μισθό.
Κατά τα επόμενα χρόνια, η επιτροπή για τον αγώνα ενάντια στις αυξήσεις των τιμών οργάνωσε την αυτομείωση του ενοικίου και τις καταλήψεις σπιτιών. Αυτοί ήμασταν εμείς!

 

Το τέλος

Το 1976 το πολιτικό κλίμα ήταν απαίσιο. Μεταξύ του ιστορικού συμβιβασμού και της πολιτικής των θυσιών, το ΚΚΙ υπό την ηγεσία του Berlinguer είχε χάσει τον δρόμο του τελείως. Το συνδικάτο με τους ηγέτες του Lama, Carniti και Benvenuto μετατράπηκε σε ιμάντα μεταβίβασης για μια υπεύθυνη πολιτική μπροστά σε μια εκτεταμένη οικονομική κρίση. Μέσα στα εργοστάσια ενίσχυσαν την πολιτική των θυσιών που εγκαινιάστηκε στην EUR (μέρος της Ρώμης όπου είχε συγκληθεί το συνέδριο του συνδικάτου ) υπογράφοντας ασφυκτικές συμφωνίες με σκοπό να συγκρατήσουν το μισθολογικό κόστος και να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Το ξεπούλημα των εργατών γινόταν όλο και χειρότερο. Ο διαχωρισμός μεταξύ “περιστασιακών” και “μόνιμων” εργαζόμενων απέδιδε καρπούς. Δεν κατορθώσαμε να οργανώσουμε αγώνες με μια ελπιδοφόρα πολιτική προοπτική από εδώ και στο εξής.
Στα τέλη του 1976 ψηφίστηκε ο νόμος για το πάγωμα των επιδομάτων του πληθωρισμού. Τον Γενάρη του 1977 οι εργοδοτικές ενώσεις και τα συνδικάτα υπέγραψαν μια συμφωνία στην οποία συμφωνήθηκαν ρητά μεταξύ άλλων τα παρακάτω:
- Κατάργηση των αυτόματων επιδομάτων για τον πληθωρισμό·
- Κατάργηση επτά ετήσιων αργιών·
- Το δικαίωμα της μεταφοράς και της εγκατάστασης των εργατών σε άλλο πόστο μέσα στο εργοστάσιο με αλλαγές στις βάρδιες και υπερωρίες·
- Μέτρα κατά των αδικαιολόγητων απουσιών από την εργασία.
Επί προσθέτως υπήρξε αναβάθμιση της κρατικής καταστολής (ο νόμος Cossiga επέκτεινε την προφυλάκιση πριν τη δίκη σε εννιά χρόνια), το θεώρημα του Calogero, η συνεργασία του ΚΚΙ, οι οργανωμένες σφαγές του κράτους…
Το Σάββατο της 7ης Απρίλη του 1979 ο Calogero, δημόσιος κατήγορος της Πάντοβα, επιτέθηκε με μια αστραπιαία κίνηση: ντουζίνες ανθρώπων στο Μιλάνο, στην Πάντοβα και στη Ρώμη, όλοι πρώην μέλη της Potere Operaio και νυν στρατευμένοι στην οργανωμένη εργατική αυτονομία, συνελήφθησαν. Την Δευτέρα 9 Απρίλη ο τίτλος της Controlavoro έγραφε: “Η προεκλογική εκστρατεία άρχισε”, οι εκλογές προορίζονταν για τον Μάιο. Οι συζητήσεις που αφορούσαν στις συλλήψεις αντιμετώπιζαν το ζήτημα του πως πρέπει να αντιδράσουμε. Αποφασίσαμε να λάβουμε μέρος στην καμπάνια πληροφόρησης για την 7η Απρίλη ιδρύοντας μια από τις πολλές επιτροπές 7ης Απρίλη και να συνεχίσουμε με την πολιτική μας δουλειά.
Στις 21 Δεκέμβρη του 1979 ακολούθησε το επόμενο κύμα καταστολής, με συλλήψεις στο Μιλάνο, στην Πάντοβα, στην Ρώμη και στη Βενετία. Αυτή τη φορά μας επηρέασαν άμεσα, ο Augusto Finzi και άλλοι σύντροφοι συνελήφθησαν. Στις 24 Γενάρη ήρθε και το τρίτο χτύπημα, με συλλήψεις στο Μιλάνο, στη Νοβάρα, στο Κόμο, στη Γένοβα και στη Βενετία, μεταξύ αυτών και σύντροφός μας Gianni Sbrogio. Στις 29 Γενάρη οι Ερυθρές Ταξιαρχίες σκότωσαν τον υποδιευθυντή του πετροχημικού και ολόκληρος ο τύπος συνέδεσε τις συλλήψεις μας με την δολοφονία. Η ίδια σύνδεση έγινε μερικούς μήνες αργότερα όταν οι Ερυθρές Ταξιαρχίες σκότωσαν το αρχηγό της αντιτρομοκρατικής στη Βενετία. Τα μήντια συνέχισαν τη δημόσια δίκη εναντίον μας: τα έντυπα Controlavoro, Lavoro Zero και η εκδοτική κολλεκτίβα COM2 κατηγορήθηκαν ως οι καθοδηγητές πίσω από τις δολοφονίες, και οι συλληφθέντες σύντροφοι παρουσιάστηκαν ως τρομοκράτες.
Ο κύκλος έκλεισε. Εγκλωβιστήκαμε μεταξύ των ένοπλων ομάδων και της κρατικής καταστολής. Δεν υπήρχε πια χώρος για τον αυτόνομο αγώνα της εργατικής τάξης.
Ωστόσο  θα μπορούσε να υπάρξει ένα διαφορετικό τέλος για μια ιστορία που είχε ξεκινήσει χρόνια πριν. Σε πείσμα όλων των ατομικών και συλλογικών προσπαθειών να τον θέσουν εκτός ιστορικού πλαισίου, ο εργάτης-μάζα (ανειδίκευτος, χωρίς ριζώματα, δίχως σεβασμό, υπεύθυνος για τον αποπροσανατολισμό των αριστερών κομμάτων και των πολιτικών τους μοντέλων) αποτέλεσε την οδηγήτρια δύναμη πίσω από την συγκρότηση ενός μεγαλειώδους κύκλου αγώνων για μια διαφορετική ζωή στα εργοστάσια και στην κοινωνία.