Εισαγωγικό σημείωμα

Το Marghera (επίσημο όνομα: Venezia Porto Marghera) και οι αγώνες των βιομηχανικών εργατών εκεί στα ‘60s και στα ‘70s κατέχει περίοπτη θέση στην ιστορία του μεταπολεμικού ταξικού ανταγωνισμού στην ιταλία. Όχι μόνο του, φυσικά: ο βιομηχανικός βορράς της ιταλικής χερσονήσου, τυλίχτηκε για χρόνια στις φλόγες των προλεταριακών αρνήσεων, απ’ την μια άκρη ως την άλλη.
Το Marghera βρίσκεται στην ενδοχώρα της Βενετίας. Το όνομά του προέρχεται απ’ την βενετσιάνικη διάλεκτο, και σημαίνει “εκεί που βρισκόταν η θάλασσα” (Mar gh’era), μιας και πρόκειται για περιοχή αποξηραμένων αλυκών.
Η δημιουργία σημαντικών βιομηχανικών εγκαταστάσεων στο Marghera ξεκίνησε ουσιαστικά στη διάρκεια του Α παγκόσμιου πολέμου. Τότε οι βιομήχανοι της Βενετίας αποφάσισαν την δημιουργία βιομηχανικής ζώνης, και το 1917 το 1/4 της γης που ανήκε στην κοινότητα (τότε) του Μέστρε δόθηκε στην Societa Porto Industrial di Venezia. Με τρεις κύριους στόχους: την κατασκευή ενός βιομηχανικού λιμανιού, την δημιουργία μιας ζώνης βιομηχανιών, και την κατασκευή μιας περιοχής κατοικιών στη στεριά, για να αποσυμφορηθεί η περιοχή της λιμνοθάλασσας που ήταν πολύ κοντά στη Βενετία.
Τις δεκαετίες του ’20 και του ’30 τα ναυπηγεία αποτελούσαν τους τομείς κλειδιά της βιομηχανίας. Στη δεκαετία του ’40, κατά τη διάρκεια του πολέμου, 35.000 εργάτες απασχολούνταν σ’ αυτά. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς προέρχονταν από την εργατική τάξη των πόλεων της  Βενετίας, του Μέστρε και της Τσιόγγια όπου υπήρχαν σιδηρόδρομοι και ναυπηγεία από τον 19ο αιώνα. Ανάμεσά τους υπήρχαν κομμουνιστικοί πυρήνες. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι εργάτες έκρυβαν λιποτάκτες και άλλους φυγάδες.
Η “άνθηση” των ναυπηγείων τέλειωσε με το τέλος του Β παγκόσμιου, όταν οι ιταλοί εφοπλιστές προτίμησαν να αγοράσουν έτοιμα πλοία απ’ το πλεόνασμα του αμερικανικού μεταγωγικού στόλου παρά να τα “κτίζουν” σε ιταλικά ναυπηγεία. Αυτό προκάλεσε το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘40 μεγάλο κύμα εργατικής μετανάστευσης, είτε προς την ανατολική μεριά της ιταλικής βιομηχανικής ζώνης (Μιλάνο) είτε προς τη γερμανία και τη γαλλία.
Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα είχε καλή παρουσία στο βενετσιάνικο προλεταριάτο. Αλλά στην γύρω ύπαιθρο τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Το αγροτικό Veneto αποτελούσε μια “λευκή ζώνη” κυριαρχούμενη απ’ την καθολική εκκλησία.

Το δεύτερο κύμα “βιομηχανικής ανάπτυξης” με την δημιουργία εκ νέου βιομηχανικής ζώνης στο Porto Marghera άρχισε στη δεκαετία του 1950. Η κατασκευή ενός σύγχρονου χημικού εργοστασίου με ένα βιομηχανικό λιμάνι, η επεξεργασία των μεταλλευμάτων από την Σαρδηνία, ναυπηγεία κλπ, είχαν σαν σκοπό να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και να εμποδίσουν την μετανάστευση. Πολιτικά αυτό αποτελούσε μια συμφωνία μεταξύ των Χριστιανοδημοκρατών και των βιομηχάνων με κύριους εκπροσώπους τους Montecatini και Edison, έτσι ώστε να τεθεί σε κίνηση μια ελεγχόμενη ανάπτυξη του Veneto, με τέτοιο τρόπο ώστε οι εργάτες να μην μολυνθούν από το “μικρόβιο" των εργατών γης της Εμίλια ή των μεταλλεργατών του Μιλάνο. Η γειτονική Πάντοβα αποτελούσε εξάλλου τη βάση μιας μεγάλης μονάδας καταστολής της αστυνομίας (Celere police), που είχε ήδη παραταχθεί ενάντια στους αγώνες των εργατών γης στη Φερράρα. Οι εργάτες για τα καινούρια εργοστάσια της δεύτερης βιομηχανικής ζώνης “στρατολογούνταν” από μακρινά χωριά όπου η εκκλησία και οι χριστιανοδημοκράτες ασκούσαν τον απόλυτο έλεγχο. Πολλοί απ’ αυτούς κατείχαν κάποιο μικρό κομμάτι γης ή ήταν κολίγες. Προϋπόθεση για να βρει κάποιος δουλειά στις βιομηχανίες του Marghera αποτελούσε η σύσταση από τον κληρικό του χωριού.

 

Το πετροχημικό

Το εργοστάσιο πετροχημικών αρχικά ανήκε στην επιχείρηση ηλεκτρισμού Edison. Ακολουθώντας την εθνικοποίηση της ηλεκτρικής παραγωγής και την ίδρυση της ENEL το 1962 - 63, η Edison αγόρασε την Montecatini στην τιμή που το κράτος είχε πληρώσει για τις ηλεκτρικές της μονάδες παραγωγής και άλλαξε το όνομά της σε Montedison. Το πετροχημικό ξεκίνησε την λειτουργία του το 1951. Τα πρώτα του τμήματα ήταν αυτά της παραγωγής ανθρακούχου χλωριδίου του νατρίου, TR1 (τετραχλωροαιθυλένιου), AC2 (ασετυλίνης), CV1 (μονομερούς βινυλοχλωριδίου - MVC), CV3 (πολυβινυλοχλωριδίου-PVC), και το 1969 λειτούργησε το τμήμα CV6. Τα επόμενα χρόνια το εργοστάσιο άρχισε να παράγει και σουλφουρικό οξύ, φλουορικό οξύ κ.α. 
Ο εξοπλισμός στο Marghera ήταν αρχικά αντίγραφο των μηχανών που χρησιμοποιούσε η Monsanto στο Μιζούρι και στο Τένεσι. Η Monsanto πούλησε ακόμα ξεπερασμένες πατέντες στους ιταλούς, εξάγοντας έτσι την παραγωγή PVC και φωσγενίου στην ιταλία. Εκείνη την περίοδο το φωσγένιο στις ηπα παραγόταν στην έρημο της Αριζόνα, ενώ στην ιταλία παραγόταν δύο χιλιόμετρα μακριά από την πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Η εκβιομηχάνιση της ιταλίας πραγματοποιήθηκε με απόλυτη αδιαφορία για την υγεία των εργατών και του περιβάλλοντος.
Στα χρόνια αυτά το πετροχημικό του Porto Marghera ήταν ένα από τα σημαντικότερα συμπλέγματα χημικής βιομηχανίας στην Ευρώπη. Έφτασε την μεγαλύτερη ανάπτυξη - επέκτασή του στη διάρκεια της δεκαετίας του’60. Η οικοδομική έκρηξη των δεκαετιών του’60 και του ’70 εν τω μεταξύ προκάλεσε την ανεξέλεγκτη επέκταση της πόλης του Mestre, χωρίς κάποια (κρατική) πρόνοια στο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού. Σ’ αυτό το τελευταίο συνέδραμε και η αδιαφορία των τοπικών αρχών που την ίδια περίοδο ήταν απασχολημένες με την παλιά πόλη της Βενετίας. Για πολλά χρόνια η περιφέρεια του Μέστρε ήταν μια πόλη υπνωτήριο χωρίς σχεδόν καθόλου υποδομές.
Σήμερα τα νησιά της Βενετίας έχουν περίπου 70.000 κατοίκους που μειώνονται διαρκώς, ενώ περίπου 270.000 κατοικούν στην περιοχή του Μέστρε - Marghera.
Περίπου 3.000 άτομα δουλεύουν στο πετροχημικό εργοστάσιο το οποίο επεξεργάζεται αργό πετρέλαιο και παράγει φωσγένιο και MVC.

 

Σύντομο χρονολόγιο

1967. Λίγοι υπάλληλοι του πετροχημικού στο Porto Marghera ιδρύουν την οργάνωση Potere Operaio. Μπαίνουν υποψήφιοι στη λίστα της CGIL [1] για την εσωτερική επιτροπή και κερδίζουν την πλειοψηφία. Επικοινωνία με το φοιτητικό κίνημα. Διακινούντα τα πρώτα φυλλάδια και η εφημερίδα Potere Operaio - πολιτική εφημερίδα των εργατών του Porto Marghera.

1968. Φλεβάρης. Φοιτητές καταλαμβάνουν το τμήμα αρχιτεκτονικής στην Βενετία. Απρίλης. Εργάτες υφαντουργίας απεργούν στο Valdagno. 1 Αυγούστου: απεργία στο Porto Marghera για το bonus παραγωγικότητας με την απαίτηση επιπλέον 5000 λιρών για όλους. Οδοφράγματα και κατάληψη του σιδηροδρομικού σταθμού του Mestre.

1969. Θερμό φθινόπωρο στο Τορίνο. Αγώνες των εργατών μετάλλου και χημικής βιομηχανίας στο Marghera. Σχηματισμός της εργατικής επιτροπής στο Ammi και εκλογή στο νεοϊδρυθέν εργοστασιακό συμβούλιο. Δεκέμβρης: νέα εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας. Η απάντηση της δεξιάς και των μυστικών υπηρεσιών: Στρατηγική της έντασης, η αριστερά στοχοποιείται για την έκρηξη βόμβας στην Piazza Fontana του Μιλάνο.

1970. Η κυβέρνηση περνάει το νομοσχέδιο για τα εργασιακά δικαιώματα. Στο Marghera η ανάθεση εργασιών σε υπεργολάβους ξεφεύγει από τον έλεγχο των εταιρειών και η διατήρηση της ειρήνης από τον έλεγχο των πολιτικών κομμάτων και των συνδικάτων. Τον Αύγουστο ολόκληρο το Marghera αποκλείεται από οδοφράγματα και μάχες με την αστυνομία, η οποία πυροβολώντας τραυματίζει διαδηλωτές.

1971. Σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας, συμπεριλαμβανομένου του Marghera, η Potere Operaio και το Il Manifesto ενώνονται σχηματίζοντας τις Πολιτικές Επιτροπές, που θα λειτουργήσουν μόνο για μερικούς μήνες. Οι εργατικές επιτροπές θα οργανώσουν σκληρούς αγώνες σε επίπεδο τμημάτων για την μείωση του χρόνου εργασίας.

1972. Οι εργατικές συνελεύσεις στο πετροχημικό και στο Chatillon ανατρέπουν τη συλλογική σύμβαση εργασίας των εργατών στην χημική βιομηχανία. Δημιουργείται η “αυτόνομη συνέλευση του Porto Marghera”. Ο πυρήνας της αποτελείται από εργάτες των επιτροπών του πετροχημικού και του Ammi, συντρόφους εργάτες από την Lotta Continua, υπαλλήλους από το πετροχημικό και το Chatillon και από μεταλλεργάτες της DIMM. Ο χώρος του αγώνα επεκτείνεται στις γειτονιές της πόλης, για τον πληθωρισμό, τα ενοίκια και τους λογαριασμούς ηλεκτρικού και γκαζιού. Ο κύριος στόχος είναι η οργάνωση από τα κάτω και έξω από τα συνδικάτα. Σκληρή κριτική στις πολιτικές των πολιτικών κομμάτων.

1973. Η εργατική επιτροπή ενώνεται με εργοστασιακές ομάδες άλλων πόλεων. Ένα κοινό συνέδριο συνέρχεται τον Μάρτη στη Μπολώνια. Έναρξη μιας κοινής εφημερίδας. Ιούνιος: Διάσπαση της ενιαίας οργάνωσης της Potere Operaio. Σεπτέμβρης: κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του Lavoro Zero. Αγώνας ενάντια στις ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας, σε συνεργασία με τους εργαζόμενους στην υγεία από την Πάντοβα. Αγώνας για μείωση του χρόνου εργασίας στα επικίνδυνα για την υγεία τμήματα.

1974. Η αυτόνομη συνέλευση δημιουργεί μια επιτροπή αγώνα ενάντια στον πληθωρισμό. Καμπάνιες για σταθερή τιμή στο ψωμί και για την αυτομείωση των λογαριασμών του ηλεκτρικού και του γκαζιού. Έπειτα από τέσσερις μήνες αγώνα, κυβέρνηση και συνδικάτα υπογράφουν συμφωνία για την μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος.

1975. Κρίση των εργατικών αγώνων. Καταστολή και ξεκίνημα της αναδιάρθρωσης των εργοστασίων. Η αυτόνομη συνέλευση τυπώνει μια μπροσούρα για το πώς να παίρνεις αναρρωτικές άδειες. Τυπώνεται το πρώτο τεύχος της τετρασέλιδης, εβδομαδιαίας εφημερίδας Contro Lavoro. Κυκλοφορεί κάθε μήνα μέχρι το 1980.

1976. Χημικό ατύχημα στο Seveso. Τα τρία συνδικάτα CGIL, CISL [2] και UIL [3] αποφασίζουν να στηρίξουν τα μέτρα λιτότητας στο συνέδριο της EUR στη Ρώμη, έτσι ώστε να ισοσκελίσουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο γερμανός πρωθυπουργός Schmidt απειλεί την ιταλική κυβέρνηση με κόψιμο της πίστωσης προς την ιταλία αν το ΚΚΙ γίνει δεκτό στην κυβερνητική συνεργασία.

1977. Ένα καινούργιο νεολαιίστικο κίνημα απλώνεται στην ιταλία ξεκινώντας από την Bolonia. Η εργοδοτική ένωση και τα συνδικάτα υπογράφουν συμφωνία με την οποία καταργούνται όλες οι αυτόματες αναπροσαρμογές των μισθών, επτά δημόσιες αργίες, επικυρώνεται το διευθυντικό δικαίωμα για την μεταφορά των εργατών σε διαφορετικά τμήματα ή περιοχές και εισάγονται σκληρά μέτρα ενάντια στις αδικαιολόγητες απουσίες. Η απεργία στο Marghera κατά την πρώτη ακυρωμένη αργία αποτυγχάνει. Η εργατική επιτροπή επιχειρεί αυτόνομες διαπραγματεύσεις που αφορούν στο σύνολο της επιχείρησης. Οι εργάτες στέλνουν τα συνδικάτα στο δικαστήριο για την ακύρωση του μισθολογικού bonus.

1978. Η Χριστιανοδημοκρατική κυβέρνηση “εθνικής αλληλεγγύης” υπό τον Andreotti υποστηρίζεται από το ΚΚΙ. Ο Aldo Moro, ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατίας, απάγεται από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες.

1979. 7 Απρίλη: Οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί της ηγεσίας της Αυτονομίας (πρώην στελέχη της Potere Operaio) συλλαμβάνονται βάσει της κατηγορίας που ασκήθηκε από τον δημόσιο κατήγορο της Padova (και μέλος του ΚΚΙ), Calogero, σύμφωνα με την οποία οι Ερυθρές Ταξιαρχίες και η Αυτονομία έχουν κοινή ηγεσία. Οι συλληφθέντες κατηγορούνται για “ανατρεπτική δραστηριότητα” και εξέγερση ενάντια στο κράτος. Η σύλληψη αυτή αποτελεί την εκκίνηση μαζικών πολιτικών συλλήψεων, που σε τέτοια κλίμακα είχαν να εμφανιστούν για δεκαετίες. Το καλοκαίρι, η Fiat απολύει 61 εργάτες για πολιτική βία μέσα στο εργοστάσιο (“τρομοκρατία”).

1980. 24 Γενάρη: Στην τρίτη φάση των αστυνομικών επιδρομών συλλαμβάνονται κι άλλοι σύντροφοι του Contro Lavoro, συμπεριλαμβανομένου του Gianni Sbrogio. Οι Ερυθρές Ταξιαρχίες προσπαθούν να επεκτείνουν την επιρροή τους στο Veneto και συγκεκριμένα στη βιομηχανική ζώνη. Στις 29 Οκτώβρη σκοτώνουν τον υποδιευθυντή του πετροχημικού, Sergio Gori. Μερικούς μήνες μετά σκοτώνουν τον επικεφαλής της αντιτρομοκρατικής στη Βενετία, διευθυντή Alfredo Albanese. Τα μήντια συνδέουν την εργατική επιτροπή και τις εφημερίδες της με αυτές τις επιθέσεις. 5 Φλεβάρη: Ένα κομμάντο της οργάνωσης Prima Linea σκοτώνει τον μηχανικό Paolo Paletti, προϊστάμενο παραγωγής στo χημικό εργοστάσιο του Seveso, Icmesa. Στις αρχές του 1980, 4000 πολιτικοί κρατούμενοι βρίσκονται στις ιταλικές φυλακές κατηγορούμενοι για συμμετοχή ή υποστήριξη ένοπλων δράσεων. Πολλοί άνθρωποι κρύβονται ή αυτοεξορίζονται. Έρευνες διεξάγονται για περίπου 20.000 ανθρώπους. Σεπτέμβρης: Η Fiat ανακοινώνει 15.000 μειώσεις υπαλλήλων και απολύει προσωρινά 23.000 εργάτες ενώ το κράτος συνεχίζει να πληρώνει τους μισθούς τους. Οι εργάτες ξεκινούν εβδομαδιαία απεργία. Η διαδήλωση 40.000 υπαλλήλων γραφείου και εργοδηγών ενάντια στην απεργία, στις 24 Οκτώβρη, επικυρώνει την ήττα των εργατών της Fiat και γίνεται αντιληπτή ως το τέλος μιας εποχής.

1981. 20 Μάη: Ο Giuseppe Tagliercio, αφεντικό του πετροχημικού, απάγεται από την βενετσιάνικη φάλαγγα των Ερυθρών Ταξιαρχιών και τελικά εκτελείται στις 7 Ιούλη. Η ενέργεια πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα με άλλες τρεις απαγωγές. Θα είναι η τελευταία ενέργεια πριν από τη διάσπαση των Ερυθρών Ταξιαρχιών.

Κόκκινες Σελίδες

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Στην ιταλία, όπως και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, δεν υπάρχει μια ενιαία τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση, όπως η γ.σ.ε.ε στην ελλάδα. Οι τριτοβάθμιες οργανώσεις είναι περισσότερες, και έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τα μεγαλύτερα κόμματα.
Η CGIL (γενική συνομοσπονδία εργατών ιταλίας) φτιάχτηκε το 1944 από κομμουνιστές, σοσιαλιστές και χριστιανοδημοκράτες. Αλλά απ’ το 1950 και ύστερα, μετά την αποχώρηση σοσιαλιστών και χριστιανοδημοκρατών, η CGIL έγινε η τριτοβάθμια ιταλική συνδικαλιστική οργάνωση του κομμουνιστικού κόμματος ιταλίας (PCI). Γενικός γραμματέας της CGIL από το 1970 ως το 1986 (διάστημα στο οποίο περιλαμβάνεται και η όξυνση του εργατικού ανταγωνισμού στην ιταλία) ήταν ο Luciano Lama.
[ επιστροφή ]

2 - H CISL ήταν η γενική συνομοσπονδία εργατών ιταλίας η “συγγενική” με τους χριστιανοδημοκράτες.
[ επιστροφή ]

3 - Η UIL ήταν η γενική συνομοσπονδία εργατών ιταλίας η “συγγενική” με τους σοσιαλιστές.
[ επιστροφή ]

κορυφή