Όχι το νερό!
Όχι το νερό!

- Πρακτικός οδηγός πειρατείας για αφεντικά με έφεση στην περιπέτεια.
- Tο σύνδρομο του εμφιαλωμένου νερού.
- Tο νέο πετρέλαιο: πρέπει οι ιδιωτικές εταιρείες να ελέγχουν την πιο πολύτιμη πρώτη ύλη;
(Αποσπάσματα από το βιβλίο "Νερό Υπό Πίεση" που εκδόθηκε το 2010 από τις εκδόσεις "αντι-σχολείο")

- Ούτε το ρεύμα, ούτε το νερό!
(Αφίσα των αυτόνομων που κολλήθηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2011)

- Όχι το νερό!
(Προκήρυξη του συμβουλίου για την εργατική αυτονομία που κυκλοφόρησε στην Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013)

Αυτόνομοι
[ Αθήνα ]

Συμβούλιο για την εργατική αυτονομία
[ Θεσσαλονίκη ]

autonomia.gr

Πρακτικός οδηγός πειρατείας για αφεντικά µε έφεση στην περιπέτεια

Με εξαίρεση ορισµένα κράτη (όπως η Γαλλία, η Iσπανία, το Bέλγιο και η Γερµανία) όπου τα εµπορικά αστικά δίκτυα ύδρευσης µετρούν δεκαετίες ζωής, άρα έχουν διανύσει ήδη ορισµένα στάδια καπιταλιστικής ανάπτυξης, στα υπόλοιπα η εµπορευµατοποίηση του νερού µπορεί να συµπυκνωθεί σε µια µόνο λέξη: πειρατεία. Καµιά ηθική νύξη πίσω απ’ αυτή και καµιά κατάρα για "κακές πολυεθνικές". Αντίθετα αυτό που εννοούµε µε την λέξη "πειρατεία" είναι µια συγκεκριµένη, ειδική µορφή καπιταλιστικού εµπορίου, συνηθισµένη στα πρώτα βήµατα κάθε καινούργιου εµπορεύµατος, µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από άλλες µορφές. Στην περίπτωση του νερού, αυτά σχετίζονται µε:

- Μαζικές απολύσεις στις υπηρεσίες νερού.
Στη Bρετανία η πρώτη ενέργεια των διοικήσεων µετά την µετατροπή των περιφερειακών οργανισµών ύδρευσης σε A.E. ήταν η απόλυση του 25% από τους σχεδόν εκατό χιλιάδες εργάτες. Στην κεντρική Eυρώπη υπήρχαν περιπτώσεις που οι απολύσεις ξεπέρασαν το 30%. Τα ίδια στην Aυστραλία, την Aσία και την νότια Aµερική (στην Aργεντινή µάλιστα οι απολύσεις είχαν την συναίνεση των συνδικαλιστών, χάρη σε µικρό αριθµών µετοχών που τους προσφέρθηκαν). Οι απολύσεις ή η απειλή απολύσεων αποτελεί ταυτόχρονα την πάγια απάντηση των εταιρειών σε κάθε αντίδραση για τις τιµές που χρεώνουν.

- Κατακόρυφη αύξηση των τιµών.
Στη Bολιβία µετά από αυξήσεις των τιµών από 100 ως 200%, πολλές οικογένειες πλήρωναν περισσότερο από το 1/3 των εισοδηµάτων τους για νερό (η τροφή κόστιζε λιγότερο από το νερό). Στην Bρετανία οι αυξήσεις ξεπέρασαν το 100% (ενώ ταυτόχρονα τα κέρδη των εταιρειών ξεπέρασαν το 600%). Στη Γαλλία οι παριζιάνοι, όταν ήταν δήµαρχος ο Σιράκ (1977-1995), αποκαλούσαν το νερό "Chateau Chirac" γιατί η τιµή του ταίριαζε σε γαλλικό κρασί (αλλά και εξαιτίας των στενών δεσµών του Σιράκ µε την Vivendi και τη Suez). Στις Φιλιππίνες οι αυξήσεις άγγιξαν το 400%.

Τα δύο παραπάνω αποδεικνύουν ταυτόχρονα την εσκεµµένη ηλιθιότητα των ακολουθητών του δόγµατος της ελεύθερης αγοράς, που ισχυρίζονται πως ο ιδιωτικός τοµέας είναι υποχρεωµένος να δουλεύει αποτελεσµατικά, προκειµένου να εξασφαλίσει καταναλωτές και κέρδη και πως αυτή η αποτελεσµατικότητα θα πέσει ως ευλογία πάνω στους χρήστες των υπηρεσιών, ιδιαίτερα τους φτωχούς, που θα συνδεθούν στο δίκτυο ως καταναλωτές πια. Οι απολύσεις και οι αυξήσεις τιµών είναι οι βασικές πηγές κερδών για τις εταιρείες νερού. Και συµπληρωµατικά, η αποτελεσµατική χρήση της δηµιουργικής λογιστικής (στην Aτλάντα, η Suez έπαιρνε λεφτά από τον δήµο για επενδύσεις σε υποδοµές, που στη συνέχεια τα βάφτιζε κέρδη και τα µοίραζε στους µετόχους) και οι άµεσες ή έµµεσες επιδοτήσεις από το κράτος (στα περισσότερα συµβόλαια του τρίτου κόσµου, ένα ποσοστό κερδών είναι εγγυηµένο από το κράτος).

- Πάγωµα των επενδύσεων σε υποδοµές.
Τα συµβόλαια που υπογράφτηκαν σε όλο τον κόσµο είναι όµορφα σαν παραµύθια και οι επενδύσεις στα δίκτυα το πιο µεγάλο απ’ όλα. Στη µυθολογία της αγοράς, η εµπλοκή του ιδιωτικού τοµέα στις υπηρεσίες έχει ταυτιστεί µε χρήµα που ρέει στις υποδοµές (σε αντίθεση µε το δηµόσιο όπου η γραφειοκρατία και η κακοδιαχείριση καταναλώνουν την µερίδα του λέοντος απ’ τα διαθέσιµα κεφάλαια). Η αλήθεια είναι βέβαια πως καθ’ όλη την διάρκεια της δεκαετίας του ’90 από το σύνολο των παγκόσµιων ιδιωτικών επενδύσεων σε υποδοµές, µόνο το 5,4% αφορούσε το νερό. Ψίχουλα µπροστά σ’ αυτά που απαιτούνται όχι για την βελτίωση και επέκταση, αλλά ακόµη και για την καθηµερινή λειτουργία και συντήρηση των δικτύων. Όπως δήλωσε κι ο εκτελεστικός διευθυντής της Saur:
"Yπάρχει µια λανθασµένη εντύπωση πως κάθε δουλειά είναι καλή δουλειά και πως ο ιδιωτικός τοµέας έχει απεριόριστα κεφάλαια... Όµως η κλίµακα των αναγκών ξεπερνάει κατά πολύ τις οικονοµικές αντοχές και τη δυνατότητα ανάληψης ρίσκου του ιδιωτικού τοµέα".
Ποιός όµως δηµιούργησε - σχεδιασµένα και οργανωµένα - αυτή την λανθασµένη εντύπωση, το αφήνει αναπάντητο ο διευθυντής.

- Σύνδεση των τιµών σε σκληρό νόµισµα.
Η εκτεταµένη αναδιάρθρωση των δικτύων στον τρίτο κόσµο άνοιξε από την µια ένα τεράστιο πεδίο για business, απ’ την άλλη όµως ο ευάλωτος χαρακτήρας αυτών των οικονοµιών δηµιούργησε ένα σηµαντικό παράγοντα ρίσκου για τις εταιρείες που ανέλαβαν συµβόλαια στο τριτοκοσµικό ελντοράντο. Η ασφαλιστική δικλείδα για τα κέρδη βρέθηκε στη ρύθµι- ση που προέβλεπε υπολογισµό των τιµών µε βάση όχι το τοπικό νόµισµα αλλά το δολάριο. Πρακτικά αυτό σήµαινε ότι άσχετα µε την πορεία του τοπικού νοµίσµατος (συνήθως υποτιµηµένου και απαξιωµένου σε συνθήκες κρίσης) τα κέρδη ήταν εγγυηµένα ακολουθώντας τις διακυµάνσεις του δολαρίου. Έτσι µπορεί η αργεντίνικη οικονοµία να κατέρρεε, οι τιµές όµως στο νερό ακολουθούσαν µια ιλιγγιώδη ανιούσα, σε αντίθετη κατεύθυνση από το υποτιµηµένο πέσος.

- Σύνδεση της αναδιάρθρωσης των αστικών δικτύων µε τη διαπραγµάτευση του εξωτερικού χρέους.
Παρ’ όλο την παραφιλολογία των think tanks για τους λόγους της τεράστιας εξάπλωσης των ιδιωτικοποιήσεων, η αλήθεια είναι ότι οι εταιρείες νερού έκλεισαν τα συµβόλαια τους χάρη στις πλάτες των µεγάλων πρωτοκοσµικών κρατών που δανείζουν και έχουν τον έλεγχο του χρέους του τρίτου κόσµου. Πρωτοπόρο κράτος στην πρακτική αυτή είναι η Γαλλία, πράγµα που εξηγεί κιόλας τα πολυάριθµα συµβόλαια στην υποσαχάρια Aφρική, παραδοσιακή σφαίρα επιρροής του Παρισιού.

- Επιδείνωση των συνθηκών δηµόσιας υγείας.
Ο έλεγχος κοστίζει, η απολύµανση κοστίζει, η επιδιόρθωση των βλαβών κοστίζει, το δωρεάν νερό απαγορεύεται, αλλά τα βακτηρίδια είναι τζάµπα και σε αφθονία. Μετά την ιδιωτικοποίηση στη Bρετανία, εµφανίστηκε τεράστια αύξηση των κρουσµάτων δυσεντερίας. Στη νότια Aφρική το κόψιµο των παροχών νερού και η υποβάθµιση των δικτύων αποχέτευσης στις φτωχές περιοχές οδήγησε στην µεγαλύτερη επιδηµία χολέρας στην ιστορία της χώρας. Στην Aτλάντα, µόνο το 2002, εκδόθηκαν πέντε επείγουσες προειδοποιήσεις για βρασµό του νερού πριν καταναλωθεί. Στο Oντάριο µετά από αυτό που η τοπική κυβέρνηση ονόµασε "επανάσταση της κοινής λογικής", διάφορες υπηρεσίες νερού ιδιωτικοποιήθηκαν. Όταν στα 1999 µια µελέτη έδειξε ότι το 1/3 των νερών του Oντάριο είναι µολυσµένο µε E. coli, η κυβέρνηση απλά αφαίρεσε τον συγκεκριµένο έλεγχο απ’ τον κατάλογο και την επόµενη χρονιά κατάργησε εντελώς το πρόγραµµα ελέγχου.

- Διάλυση των προηγούµενων κοινωνικών δικτύων.
Σε όσες γωνιές του πλανήτη το κράτος δεν ανέλαβε την διαχείριση των δικτύων, η ανάγκη καλύφθηκε αποτελεσµατικά απ’ την κοινωνική εφευρετικότητα και δηµιουργικότητα. Εφαρµόζοντας µεθόδους που είχαν αιώνες δοκιµών πίσω τους, αλλά και αναπτύσσοντας µοναδικές πρακτικές στη φροντίδα των υδάτινων πόρων, οι αγροτικές και αστικές κοινότητες ανά τον κόσµο (όσες τουλάχιστον αφέθηκαν µόνες τους να απαντήσουν στα ζητήµατα της διαχείρησης νερού) πέτυχαν αποτελέσµατα που µπροστά τους κάθε µηχανικός υδραυλικής θα έπρεπε να βουβαίνεται. Η εισβολή όµως των εταιρειών, όπως είναι αναµενόµενο, έδρασε καταστρεπτικά για αυτά τα κοινωνικά δίκτυα. Όπου η αναδιάρθρωση βρέθηκε µπροστά σε τέτοιες περιπτώσεις, είτε η διαχείριση των δικτύων αφαιρέθηκε από τα χέρια των κοινοτήτων και πέρασε, ως ιδιοκτησία πλέον, στις εταιρείες, είτε κρίθηκε παράνοµη (ή επικίνδυνη για τη δηµόσια υγεία) η λειτουργία τους και έκλεισαν, προκειµένου να µείνει ελεύθερο το πεδίο για το εµπόριο των υπηρεσιών.

Κατά ένα τρόπο, υπερβολικό αλλά όχι αστήρικτο, η αναδιάρθρωση του τοµέα νερού στις πόλεις, αυτό που πέτυχε είναι να βγάλει από το κέντρο αυτού του τοµέα το ίδιο το νερό. Οι εταιρείες που ανέλαβαν τα συµβόλαια ιδιωτικοποιήσεων στα δίκτυα, έδρασαν ασχολούµενες µε οτιδήποτε εκτός από το νερό το ίδιο. Ή τουλάχιστον, µε οτιδήποτε αφορά το νερό στην τιµολογηµένη του διάσταση. Συµπίεση  του κόστους, αυξήσεις τιµών, απολύσεις, συναλλαγµατικά παιχνίδια, απάτες, εγκατάλειψη των υποδοµών για εξοικονόµηση... Σε όλο τον κόσµο οι ιεραπόστολοι της αγοράς περιορίστηκαν στην βασική για το εµπόριο δραστηριότητα: τοποθέτηση µετρητών και έκδοση λογαριασµών.